Ngay từ những ngày đầu tiên khi con người thoát khỏi thế giới động vật, thoát khỏi cuộc sống bầy đàn đầy chất tự nhiên trong sinh hoạt cộng đồng người đã xuất hiện các yếu tố nghệ thuật.
Ta thường nói cái này đẹp, cái kia xấu; đọc bài văn khen hay, nhìn bức tranh khen khéo, nghe đàn mà cảm động, xúc cảnh mà hứng hoài. Bấy nhiêu thứ đều gợi ra trong tâm tình ta một cái cảm riêng, nhà tâm lý gọi là “mỹ cảm”.
Triết gia Pháp Jacques Maritain cho rằng, trong cõi “tiềm thức lý trí”, tính trực giác sáng tạo của nghệ thuật gia bắt đầu manh động, tâm linh của họ không còn bị cái thế giới ngoại tại khống chế…
Nghệ thuật hiện đại đưa chúng ta vào cảnh ngộ khó xử, trước một số tác phẩm nghệ thuật kì dị, chúng ta cảm thấy kinh ngạc và hoang mang, chúng khác với bất kì thời đại nào trước đó…
Giáo dục nghệ thuật mang trong nó nội hàm rất rộng như chính đặc điểm tồn tại của nội dung khái niệm nghệ thuật. Nghệ thuật sinh ra như một đòi hỏi tất yếu của xã hội, như một thể hiện, biểu hiện cần có của con người với thế giới chung quanh.
“Tôi sẽ chết, nếu ai đó cấm tôi viết! Tôi cũng sẽ chết, nếu ai đó bắt tôi viết!”. Cần đặt nội dung tự do sáng tạo nghệ thuật trong nội dung rộng lớn là tự do cho con người.
Trong thực thể đẹp nghệ thuật dường như có tất cả mà cũng như không có riêng về một mặt nào của đời thực: quan hệ kinh tế – xã hội, chính trị, triết học, văn hóa, đạo đức, khoa học, nhân cách, lối sống…
Cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19, trường phái Lãng mạn nhanh chóng lan truyền khắp Âu – Mỹ và thử thách những tư tưởng chính thống đã ăn sâu trong thời kỳ Khai sáng.
Nghệ thuật là hòn đá mài các giác quan, thức nhọn con mắt, trí tuệ, cảm xúc. Nghệ thuật có chức năng giáo dục và hình thành ý thức hệ, vì không chỉ ý thức, ngay cả tiềm thức cũng thẩm thấu bầu không khí xã hội, thứ có thể được dịch sang nghệ thuật.
Trước 1945, việc khó khăn nhất với nhiều văn nghệ sĩ là thay đổi về nhận thức, vấn đề đã được Nam Cao định danh một cách hình tượng là “đôi mắt”. Và giờ đây, trong thời đại mới, đó vẫn là một vấn đề không hề cũ…