Trong cõi “ tiềm thức lý trí”, tính trực giác sáng tạo của nghệ thuật gia bắt đầu manh động, tâm linh của họ không còn bị cái thế giới ngoại tại khống chế.
Các tác phẩm văn học chân chính là sự giãi bày những tình cảm, những khát vọng sâu xa của nhà văn trước cuộc đời…
Mỗi thời đại, nơi chốn, cộng đồng, hoàn cảnh cụ thể nào đó, sở hữu những khái niệm nghệ thuật khác nhau. Và chính những khái niệm nghệ thuật khác nhau đó, sẽ tổ chức các thực hành nghệ thuật khác nhau của mỗi thời đại, nơi chốn, cộng đồng và hoàn cảnh khác nhau.
Sự săn tìm cái mới trong nghệ thuật có cái lô gích của nó, song cũng như cái cốt lõi triết học của nó. Và sự săn tìm cái đẹp, hay nói một cách chung hơn và khiêm tốn hơn, sự săn tìm cái mới không bao giờ có kết thúc.
Người ta vẫn thường cho rằng “tính dân tộc” và “tính nhân loại” là hai khái niệm đối lập nhau, mâu thuẫn với nhau, mặc dầu sự giao thoa giữa hai “đối cực” này vẫn diễn ra một cách tự nhiên, thoải mái trong văn học nghệ thuật, từ Đông sang Tây.
Khoa học phát triển và những tiến công nghệ trong nhiếp ảnh, điện ảnh hay cơ giới hóa, cũng như những nghiên cứu về ánh sáng, đã mang đến những thay đổi sâu sắc trong tư duy và ngôn ngữ nghệ thuật.
Tác giả – tác phẩm – công chúng, đó là cái tam vị tạo nên sự nhất thể cho đời sống của nghệ thuật.
Trong thực thể đẹp nghệ thuật dường như có tất cả mà cũng như không có riêng về một mặt nào của đời thực: quan hệ kinh tế – xã hội, chính trị, triết học, văn hóa, đạo đức, khoa học, nhân cách, lối sống…
Nghệ thuật là hòn đá mài các giác quan, thức nhọn con mắt, trí tuệ, cảm xúc. Nghệ thuật có chức năng giáo dục và hình thành ý thức hệ, vì không chỉ ý thức, ngay cả tiềm thức cũng thẩm thấu bầu không khí xã hội, thứ có thể được dịch sang nghệ thuật.
Nghệ thuật Phật giáo cũng như triết học Phật giáo đòi giải phóng cho con người từ cõi mê sang bến giác của Phật tính Niết bàn. Bởi vậy, không bao giờ nghệ thuật Phật giáo nhằm vào hình tướng khách quan bên ngoài…