Đề cập đến quan điểm của Tâm lý học đối với sáng tạo nghệ thuật, bài viết chỉ đề cập đến các phần của sáng tạo nghệ thuật mà về nguyên tắc có thể áp dụng được cách phân tích Tâm lý học.
Trên một biểu đồ toán học, nếu trục ngang là ý thức – thực tại – là chiều đồng đại, trục đọc là tiềm thức – di truyền – lịch đại thì chắc chắn tác phẩm nghệ thuật hiện ra ở ngã tư của hai trục dao động này.
Cuộc tranh luận giữa phái “vị nhân sinh” do Hải Triều chủ soái và phái “vị nghệ thuật” do Hoài Thanh cầm đầu từng làm nóng văn đàn Việt một thời.
Nghệ thuật lại là cách tốt nhất để phơi bầy ra sự nhiễu loạn của chính cái thế giới đang phát triển và bão hòa một cách mau lẹ ấy: Sau cơn nhiễu loạn, thật khó biết thế giới ấy rồi sẽ ra sao.
Nghệ thuật muôn thuở là vấn đề của cá nhân. Xuất phát từ trải nghiệm, từ câu chuyện, từ cảm xúc của chính mình để làm ra tác phẩm. Chỉ có con đường duy nhất đó thì chuyện của mình mới đến được với những người khác, đụng chạm được vào người khác.
Một bác sĩ kém về y đức sẽ chỉ làm ảnh hưởng đến thể xác của một số bệnh nhân do bác sĩ ấy trực tiếp điều trị, nhưng một tác phẩm âm nhạc không có đạo đức sẽ làm hại tâm hồn của số đông công chúng.
Ta thường nói cái này đẹp, cái kia xấu; đọc bài văn khen hay, nhìn bức tranh khen khéo, nghe đàn mà cảm động, xúc cảnh mà hứng hoài. Bấy nhiêu thứ đều gợi ra trong tâm tình ta một cái cảm riêng, nhà tâm lý gọi là “mỹ cảm”.
Ngay từ những ngày đầu tiên khi con người thoát khỏi thế giới động vật, thoát khỏi cuộc sống bầy đàn đầy chất tự nhiên trong sinh hoạt cộng đồng người đã xuất hiện các yếu tố nghệ thuật.
Trong từng nền văn hóa, lúc nào cũng tồn tại một quan niệm cụ thể và nhất định về cái đẹp và một điều chắc chắn, không cái đẹp nào có thể sánh với cái đẹp tự nhiên và không bàn tay nào có thể sánh với thượng đế trong việc tạo ra cái đẹp hoàn mỹ.
Thị hiếu thẩm mĩ hiện diện trong các mặt của đời sống xã hội như thế nào? Câu hỏi này có vô vàn đáp số, vô vàn quan điểm và nhận thức khác nhau.