Văn học là tấm gương phản chiếu trung thành cuộc sống, là sản phẩm văn hoá tinh thần của thời đại. Văn học thời Lý – Trần cũng vậy, không ngoài quy luật trên.
Nếu như những người con của Đức Hưng Đạo Vương, trai là danh tướng tài ba, gái là nữ kiệt anh hùng được người đời đều biết đến thì trong số các cháu của ông nổi trội nhất là Trần Quang Triều lại không phải bởi tài võ lược mà là nhờ tài văn chương.
Đằng sau hình ảnh của một vị tướng văn võ toàn tài, nhà chính trị, quân sự lỗi lạc, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn còn là người biết nhẫn mình vì nghĩa lớn.
Nhà Trần là triều đại phong kiến hùng mạnh bậc nhất sử Việt. Tuy vậy, triều đại này cũng có những ông vua kém cỏi, khiến thế nước suy vong. Tiêu biểu như Trần Dụ Tông.
Các chính sách, việc làm tích cực của vua tôi nhà Trần giúp cho nước Đại Việt thịnh đạt một thời gian dài khoảng 50 năm sau cuộc kháng Nguyên.
Năm Kỷ Tỵ (1389), vua Chiêm Thành lại dẫn quân tiến đánh kinh thành Thăng Long. Hồ Quý Ly chống cự nhưng trúng kế của giặc, thiệt hại nặng nề, phải bỏ chạy thục mạng. Trần Khát Chân lúc đó chỉ là quan võ cấp thấp, trẻ tuổi…
Triều Trần luôn luôn được coi là triều đại có sự phát triển rực rỡ của các tôn giáo. Trên bình diện chung của những nhận thức và quan điểm về Nho – Phật – Đạo, với mỗi tôn giáo các vị vua nhà Trần lại thể hiện một thái độ và một cách hành xử riêng.
Điều hòa được mối quan hệ giữa các nhóm lợi ích trên thực tế là khác biệt và vẫn trên đà nới rộng sự khác biệt, đó là một công việc không dễ dàng đối với người cầm quyền, nhất là ở vị trí quyền lực tối cao.
Thái sư Trần Thủ Độ (1194 – 1264) là người đoạt vương vị cho nhà Trần. Đây là người “đạo diễn” cho một sự thay đổi triều đại; cũng là người mang trọng trách gánh vác Hoàng triều Trần thời kỳ đầu…
Yết Kiêu và Dã Tượng là hai nhân vật có công trong cuộc chống ngoại xâm thời Trần. Công lao đó được dân gian ghi nhớ, gắn vào nhiều truyền thuyết. Tuy vậy, cả hai không được phong quan.