Một vấn đề cần nhìn thẳng là văn học thời kỳ 1945-1975 đôi khi rơi vào sơ lược, công thức giáo điều trong xây dựng hình mẫu nhân vật người chiến sĩ.
Những vị thầy bói, thầy cúng xưa nay giỏi thì ít mà lừa bịp thì nhiều làm cho người dân khốn khó vì bói toán. Cho nên, ca dao đã phê phán, đả kích mạnh mẽ những thầy bói, thầy cúng lợi dụng để kiếm tiền và ngu dốt.
Văn học viết về chiến tranh Việt Nam chính là nói về “Người Mỹ tìm ra chính bản thân mình”, đồng thời cũng là lời cảnh tỉnh “người Mỹ phải sống như thế nào và đừng để xảy ra một cuộc chiến tranh nào giống như ở Việt Nam nữa”.
“Cái quý nhất của con người ta là sự sống. Đời người chỉ sống có một lần. Phải sống sao cho khỏi xót xa, ân hận vì những năm tháng đã sống hoài, sống phí…”.
Có thể nói thành công lớn nhất của Murasaki Shikibu với Genji monogatari là bà đã xây dựng nên một tác phẩm lớn và có nhiều đặc trưng của thể loại tiểu thuyết theo quan niệm văn học hiện đại.
“Đẹp và buồn” là tên cuốn tiểu thuyết cuối cùng mà Yasunari Kawabata đã viết, dường như đó cũng là quan niệm thẩm mỹ và diện mạo văn chương ông.
Trong Cuốn theo chiều gió, Margaret Mitchell công khai thể hiện quan điểm ủng hộ chế độ nô lệ ở miền Nam với nhiều tình cảm yêu mến tiếc thương…
“Cánh buồm đỏ thắm” đưa ta vào một miền ấu thơ với những mộng mơ ngọt ngào, trong sáng. Nơi mà tình yêu có thể xoa dịu mọi nỗi đau và đưa mỗi người tìm lại chính mình…
Việc Âu hoá hay Tây hoá mang đặc tính hời hợt được nảy sinh từ sự xuống dốc của đạo đức, được áp đặt bởi bọn thực dân chứ không phải là kết quả của việc tự lựa chọn, chính vì vậy mà đã tạo ra sự phản ứng dữ dội…