NHẬT KÝ HÀNH TRÌNH – Ernesto Che Guevara

31 – Dấu tích thành phố cổ Cuzco

Nếu mọi thứ hình thành nên Cuzco đã bị xóa sạch khỏi mặt đất, thì vẫn còn một ngôi làng bé nhỏ, dù chẳng có ý nghĩa gì đối với lịch sử, nhưng luôn có những điều khiến người ta nhắc đến. Cuộc sống của chúng tôi trong hai tuần đó vẫn không mất đi chất lãng du của một cuộc hành trình.

Thư giới thiệu gởi cho bác sĩ Hermosa khá hữu dụng, dù thực ra ông không phải là loại người cần phải có những hình thức trịnh trọng mới ra tay giúp đỡ. Ông chỉ cần biết Alberto đã từng làm việc với bác sĩ Fernandez, một trong những chuyên gia hàng đầu về bệnh phong của châu Mỹ, và Alberto xuất trình danh thiếp bằng những động tác quen thuộc, thế là đủ. Cuộc nói chuyện cởi mở với bác sĩ Hermosa đã cho chúng tôi hình ảnh khá rõ về cuộc sống ở Peru và cơ hội thực hiện một chuyến đi vòng quanh thung lũng của người Inca bằng xe hơi của ông. Ông rất tử tế và cũng là người kiếm cho chúng tôi hai vé xe lửa đi Machu Picchu. Tốc độ xe lửa ở vùng này trung bình từ 10 đến 20 km/h, chậm như thế là do địa hình ở đây quá nhiều đèo dốc. Để xe lửa có thể vượt qua những con dốc khó khăn khi rời thành phố, đường ray phải được xây dựng sao cho xe chạy tới phía trước một lúc rồi trượt về phía sau sang một tuyến đường khác, rồi từ đó nó bắt đầu leo dốc, và việc chạy tới chạy lui này tiếp tục nhiều lần cho đến khi xe lên đến đỉnh và bắt đầu đổ dốc dọc theo hướng của một con sông mà cuối nguồn là Vilcanota. Trên chuyến xe lửa, chúng tôi gặp hai tên lừa đảo bán thảo dược và bói toán. Chúng rất thân thiện với chúng tôi, chia sẻ thức ăn sau khi chúng tôi mời chúng uống trà thảo dược. Trên đường đến khu di tích, chúng tôi tình cờ gặp một nhóm cầu thủ bóng đá và được mời tham gia. Tôi đã có dịp phô trương vài cú bắt bóng điệu nghệ trước khi khiêm tốn tự nhận mình đã từng chơi trong giải ngoại hạng tại Buenos Aires. Còn Alberto thể hiện mình trong vai trò một trung phong xuất sắc. Chúng tôi chơi trên một sân địa phương gọi là Pampa. Phong cách của chúng tôi đã gây sự chú ý cho ông bầu của đội bóng và cũng là chủ khách sạn. Ông mời chúng tôi ở lại vài ngày, cho đến khi một nhóm người Bắc Mỹ đến bằng xe lửa chở hành khách đặc biệt. Ngài Soto, một con người tuyệt vời và có học thức cao, và sau khi nói chán về thể thao chúng tôi chuyển sang nói chi tiết về văn hóa Inca, đây là lĩnh vực mà ông hiểu biết rất rộng.

Chúng tôi cảm thấy rất buồn khi đến lúc phải ra đi. Chúng tôi uống ly cà phê tuyệt vời cuối cùng do chính tay ngài Soto pha và lên chiếc xe lửa nhỏ trong cuộc hành trình kéo dài 12 giờ trở về Cuzco. Trên những chuyến xe lửa loại này có những toa xe hạng ba dành cho thổ dân địa phương: chúng trông giống như những toa xe chở súc vật mà người ta thường sử dụng tại Argentina, ngoại trừ một điều là mùi phân bò còn dễ chịu hơn mùi con người ở đây. Những cư dân địa phương này có nhận thức và phương tiện vệ sinh rất kém. Bất kể nam nữ và tuổi tác, họ đi vệ sinh ngay ở lề đường, phụ nữ thì lấy váy lau chùi, còn đàn ông thì thản nhiên như không, và rồi họ lại tiếp tục lên đường. Váy lót của phụ nữ có con nhỏ thực sự là một nơi chứa phân, hậu quả của việc họ lau chùi mấy đứa nhỏ khi chúng làm bậy. Tất nhiên du khách đi trên những toa xe sang trọng chỉ có những khái niệm mơ hồ về điều kiện sống của thổ dân khi họ nhìn lướt qua, lúc xe của họ vượt qua xe chúng tôi. Sự thật chính là do Bingham – nhà khảo cổ người Mỹ khám phá ra khu di tích Machu Picchu – đã trình bày tỉ mỉ những khám phá của ông trong những bài báo, rằng Machu Picchu bây giờ rất nổi tiếng và đại đa số người Bắc Mỹ khi viếng thăm Peru đều đến đây. (Thường thì họ bay thẳng đến Lima, đi tour đến Cuzco, viếng thăm khu di tích và quay thẳng về nhà, tin rằng không còn cái gì khác đáng để xem ở đây.)

Viện bảo tàng khảo cổ ở Cuzco khá nghèo nàn. Khi chính quyền để ý đến núi kho báu bị bọn buôn lậu chuyển đi thì đã quá muộn. Những kẻ săn lùng kho báu, du khách, những nhà khảo cổ nước ngoài, và bất cứ ai thích đồ cổ cũng có thể ra tay cướp phá một cách có hệ thống và người ta chỉ có thể thu thập cho viện bảo tàng những gì còn sót lại, nói chính xác hơn là những mảnh vụn rơi rớt lại. Vậy mà đối với những người như chúng tôi, những người không có hiểu biết nhiều về khảo cổ và với mớ kiến thức lộn xộn mới thu thập được về nền văn minh Inca, như thế cũng đủ để tham quan, khiến chúng tôi trở đi trở lại nơi này trong vài ngày. Người phụ trách bảo tàng là một thổ dân lai châu Âu. Ông có kiến thức rất rộng và vẫn giữ được sự nhiệt tình đối với bộ tộc mà dòng máu của họ vẫn còn chảy trong huyết quản của ông. Ông kể cho chúng tôi về quá khứ huy hoàng và thực tại khốn khổ, về nhu cầu cấp thiết phải giáo dục thổ dân, như là bước đầu tiên trong công cuộc phục hồi sức mạnh của một dân tộc. Ông nhấn mạnh rằng việc cải thiện ngay đời sống kinh tế của những gia đình thổ dân là cách duy nhất để làm giảm tác dụng gây nghiện của coca và rượu. Ông nói về việc khuyến khích người dân tìm hiểu về người Quechua, để có thể nhìn lại và tự hào về quá khứ, hơn là nhìn vào thực tại và cảm thấy tủi nhục vì là người thổ dân hay là người thổ dân lai châu Âu. Vấn đề về cây coca đang còn tranh cãi ở Liên hiệp quốc, chúng tôi nói với ông về kinh nghiệm của mình đối với ma túy và tác hại của nó. Ông đáp lại rằng ông đã từng bị nghiện và tuôn ra một tràng chửi rủa đối với những ai kiếm tiền bằng việc đầu độc rất nhiều người dân. Người Quechua và Colla chiếm đại đa số ở Peru chính là những người tiêu thụ coca. Tính cách của người hướng dẫn, đôi mắt rực sáng nhiệt tình và niềm tin vào tương lai của ông đã góp thêm một báu vật nữa cho viện bảo tàng, nhưng là một báu vật sống, bằng chứng của một chủng tộc vẫn còn đang đấu tranh để được công nhận.

XEM TIẾP: 32 – Nỗi đau trại phong Huambo

Tags: ,