Bắt đầu với giả thuyết về khả năng tự sản sinh cốt truyện trong nghiên cứu truyện kể dân gian, các nhà nhân loại học Anh thế kỷ 19 đã gắn tác phẩm văn học dân gian với hiện thực lịch sử xã hội của dân tộc mà nó phát sinh và truy tìm cội nguồn văn học từ bản chất tâm lý tộc người.
Văn học là tấm gương phản chiếu trung thành cuộc sống, là sản phẩm văn hoá tinh thần của thời đại. Văn học thời Lý – Trần cũng vậy, không ngoài quy luật trên.
Không phải sự vô tư buông lời nào cũng đạt được thành công, cũng như không thể đánh đồng sự vô tư ấy với “giả vờ” giản dị hay lười nhác trong sáng tạo để tạo ra những câu thơ vô hồn, mòn sáo…
Trong Cuốn theo chiều gió, Margaret Mitchell công khai thể hiện quan điểm ủng hộ chế độ nô lệ ở miền Nam với nhiều tình cảm yêu mến tiếc thương…
“Cánh buồm đỏ thắm” đưa ta vào một miền ấu thơ với những mộng mơ ngọt ngào, trong sáng. Nơi mà tình yêu có thể xoa dịu mọi nỗi đau và đưa mỗi người tìm lại chính mình…
Việc Âu hoá hay Tây hoá mang đặc tính hời hợt được nảy sinh từ sự xuống dốc của đạo đức, được áp đặt bởi bọn thực dân chứ không phải là kết quả của việc tự lựa chọn, chính vì vậy mà đã tạo ra sự phản ứng dữ dội…
Một thời kì văn học vừa có sự đa dạng về thể tài, phong cách, vừa mới mẻ bởi ít nhiều đã mang những đặc tính của của đời sống thế sự thời bình miền Bắc vào cuộc kháng chiến chung của toàn dân tộc.
Pablo Neruda đã đi từ trường phái biểu tượng sang siêu thực và cuối cùng trở thành hiện thực, là nhà thơ nhập cuộc, nhà thơ chiến đấu…
Cách đây chưa lâu, có bài báo cực kì tôn vinh Quan Vũ, coi ông ta là “bậc thánh nhân” bằng những lời lẽ “có cánh”: võ nghệ tuyệt luân không ai bằng, thần trí vô cùng anh linh…
Kỳ diệu hóa trong miêu tả cái chết cho thấy nhân vật anh hùng của sử thi Mahabharata một mặt chịu sự ràng buộc chặt chẽ với những đam mê trần thế mãnh liệt, một mặt không nguôi vươn tới những khát vọng tâm linh huyền bí cao đẹp.