Là người ít tuổi nhất trong Gia Định tam gia, Trịnh Hoài Đức (1765 – 1825) không chỉ là công thần của triều Nguyễn, mà còn là nhà thơ, nhà văn, sử gia đại tài của Việt Nam thế kỷ 18-19.
Vua Đinh Tiên Hoàng lấy mẹ của kẻ thù làm vợ, vua Lê Đại Hành lấy vợ của vua Đinh Tiên Hoàng, vua Trần Thái Tông lấy vợ của anh trai ruột, vua Lê Thần Tông lấy vợ của bác họ…
Vua Trần Thái Tông, trong giai đoạn chuyển tiếp triều đại, có lẽ lo nơi nào đó của nước có người nổi dậy chiếm ngôi nên cũng mượn tới thuật trấn yểm.
Giấc mộng của vua Lê Thánh Tông nói lên điều day dứt, trăn trở của ông rằng phải chăng ở nước ta từng tồn tại chữ viết bản địa trước khi có chữ Hán xâm nhập vào?
Giải oan cho nghi án thông dâm giữa vua Lê Đại Hành và thái hậu Dương Vân Nga, có một giai thoại kể về mối tình thời trẻ giữa ông và Dương thị ở Ninh Bình mà ít người biết đến.
Tả quân Lê Văn Duyệt giúp vua Gia Long trung hưng vận nước, uy quyền lan tận ngoại bang. Ấy thế mà sau khi chết đi, lại bị án oan buộc mình, kể cũng nghiệt lắm.
Ngược dòng lịch sử, lật giở cảo thơm có thể thấy các bậc tiền nhân đã tạo nên sự hưng thịnh của kỷ nguyên văn minh Đại Việt với những sách lược tài tình, đầy trí tuệ.
Từ bao đời nay, các triều đình phong kiến đã luôn ghi nhận nhà nước Âu Lạc và An Dương Vương là vua của nước ta. Nhưng quan điểm của các nhà sử học hiện đại thì sao?
Việc 120 dặm đất ở Vị xuyên bị quan lại nhà Thanh chiếm và được vua Thanh lần lượt trả lại cho nước ta vào nửa đầu thế kỷ 18 đã thể hiện một cuộc đấu tranh bền bỉ trên mặt trận ngoại giao của triều đình Lê-Trịnh.
Dưới triều Hậu Lê, có một sĩ tử tên là Nguyễn Trật, học không giỏi, chẳng chủ đích đi thi nhưng thi lần nào cũng đỗ. Sau này, ông còn làm quan trong triều và được dân chúng vô cùng yêu mến.