Đối với Nhật Bản, cách ly khỏi Trung Quốc là một quyết định đau đớn, bởi hầu như tất cả những giá trị văn hóa của họ đều bắt nguồn từ Trung Quốc.
Nhà Nguyên nhiều lần gửi yêu sách đòi Nhật Bản phải triều cống nhưng Nhật Bản không chịu khuất phục. Quân Nguyên phối hợp quân với quân Cao Ly thành một đội quân liên hợp để vượt biển sang tấn công họ.
Fukuzawa Yukichi phê phán lối học “từ chương” và nhấn mạnh Nhật Bản phải xây dựng nền học vấn dựa trên “thực học”…
Khác với Việt Nam, văn hoá Trung Hoa được truyền sang Nhật Bản trong khoảng thế kỷ 6-7 chủ yếu theo ý nguyện của người Nhật.
Nguyễn Trường Tộ và Fukuzawa Yukichi có rất nhiều sự tương đồng về thời đại, về đất nước, về tình hình thế giới bởi cả hai sống cùng trong một giai đoạn lịch sử.
Từ thế kỷ 18, với sự ra đời của máy chạy bằng hơi nước, các nước Âu-Mỹ nhanh chóng trở nên hùng mạnh, đẩy Á Đông tới ngã rẽ lịch sử…
Khi văn minh Tùy Đường được coi là văn minh nhất ở Đông Á, thì Nhật Bản chủ trương học tập Trung Quốc để phát triển. Khi nhân thức văn minh phương Tây có sự tiến bộ vượt bậc thì họ học tập Âu-Mỹ để hiện đại hoá…
Tại sao người Nhật có thể xông pha giữa giới kinh doanh phương Tây dễ như lưỡi kiếm Samurai cắt ngang miếng bơ? Câu trả lời không nằm trong xí nghiệp hay máy móc tự động. Nó nằm trong Ngũ luân thư”.
Fukuzawa Yukichi viết “Khuyến học” vào những năm 1872 – 1876, khi xã hội Nhật còn đang bưng bít và rối loạn, tham nhũng tràn lan, dân chúng u mê ngu dốt.
Tâm tính và tinh thần cầu học của quốc gia sẽ đưa lại những ngã rẽ khác nhau, hoặc phú cường hoặc tụt hậu.