Để có được những chiến binh khổng lồ áp đảo đối phương, các nhà quân sự của chúa Nguyễn đã áp dụng nhiều phương pháp tuyển chọn voi chiến kỹ lưỡng và có phần tàn nhẫn.
Thế kỉ 15-19 được xem là thời kì đế quốc Khmer tan rã, và đất đai của đế quốc này trở thành miếng mồi tranh giành giữa Đại Việt ở phía Đông và Xiêm La ở phía Tây.
Cùng với tiến trình chinh phục xuống phía Nam về mặt lãnh thổ, chính quyền chúa Nguyễn đã không ngừng khai thông, củng cố và mở rộng tuyến đường thương mại nội địa lẫn ven bờ Biển Đông.
Năm 1671, một người Hoa tên là Mạc Cửu (Mạc Kính Cửu), quê ở Lôi Châu, tỉnh Quảng Đông, mang cả gia đình, binh sĩ và một số sĩ phu khoảng 400 người lên thuyền rời Phúc Kiến đi về vùng biển phương Nam.
Huyện đảo Lý Sơn là căn cứ đầu tiên để người Việt tiến ra làm chủ Hoàng Sa. Các đội Hoàng Sa và Bắc Hải quản lý và khai thác các đảo thuộc quần đảo Hoàng Sa dưới 8 đời chúa, gần một thế kỷ rưỡi.
“Tôi trộm lo dân gian thói tệ đã quá, nếu cứ yên thường thủ cựu, không nhân thời thêm bớt, lập kỷ cương để sửa trị thì một xã còn không trị nổi nữa là một phủ…”.
James Bean khởi hành từ Hội An để ra “Huế phủ” yết kiến Chúa Nguyễn bắt đầu từ ngày 1/1/1765. Hành trình phải mất bốn ngày, ông mới đến được “Huế phủ” lúc 12 giờ trưa.
Di sản mà tiền nhân để lại trong cuộc Nam tiến không chỉ là một vùng đất đai biển trời rộng lớn mà còn là những bài học vô giá về mở cõi an dân, về dựng nước và giữ nước.
Tư tưởng tự do thương mại, từ đó dẫn đến sự thịnh vượng của Sài Gòn, khởi nguồn từ tầm vóc của một con người vĩ đại: Chúa Sãi.
Trong lịch sử dân tộc Việt Nam, công cuộc Nam tiến do chúa Nguyễn Hoàng kởi nghiệp có ý nghĩa vô cùng quan trọng.