⠀
Cuộc chiến Ukraina nhìn từ lịch sử: Bài học từ đế chế La Mã
Trong thời kỳ hậu La Mã, cân bằng quyền lực là một khái niệm được các cường quốc sử dụng như một phương tiện để duy trì hòa bình và ổn định sau sự tàn phá của chiến tranh và xung đột.
Trên Morning Star của Anh, nhà sử học John Wight có những kiến giải về cuộc chiến tại Ukraina với góc độ lịch sử sâu xa của châu Âu.
Cuộc xung đột ở Ukraina đánh dấu một điểm uốn chính trong các vấn đề của nhân loại, phát triển khi nó trở thành một cuộc xung đột ủy nhiệm giữa một nước Nga đang trỗi dậy và một khối ý thức hệ phương Tây do Washington dẫn đầu, những người đang bị thách thức quyền bá chủ toàn cầu hơn bao giờ hết.
Khi nói đến tình hình trên thực địa, chiến dịch quân sự của Nga hiện đang tập trung vào việc giành quyền kiểm soát toàn bộ Donbass, được tạo thành từ các trận địa Donetsk và Lugansk.
Ở đây cần lưu ý rằng Putin viện dẫn Điều 51 của Hiến chương Liên hợp quốc để biện minh cho cuộc tấn công của Nga đối với Ukraina.
Ông cũng trích dẫn tiền lệ Kosovo đơn phương tuyên bố độc lập khỏi Serbia vào năm 2008 với sự ủng hộ của Mỹ và các đồng minh châu Âu để lập luận về tính hợp pháp của các nước Cộng hòa Nhân dân Tự xưng Donetsk và Lugansk, nơi có nền độc lập được Điện Kremly công nhận trước khi thiết lập điều mà họ gọi là “hoạt động quân sự đặc biệt” vào ngày 24/2.
Giờ đây, người Nga đã kiểm soát các thành phố Kherson, Melitopol và Mariupol ở phía nam Ukraina để tạo ra một hành lang đất liền từ Krym đến Nga.
Như với Krym vào năm 2014, chúng ta có thể dự báo các cuộc trưng cầu dân ý sẽ được tổ chức ở cả ba khu vực trên để hợp pháp hóa việc các thực thể có thể gia nhập Liên bang Nga.
Điều không nên bác bỏ là sự ủng hộ đối với Nga ở các thành phố này và trên khắp Donbass, trung tâm công nghiệp của Ukraina được tạo thành từ một vùng lãnh thổ có diện tích bằng Bỉ và Hà Lan cộng lại.
Ở những vùng này của Ukraina – nơi có dân tộc thiểu số nói tiếng Nga và dân tộc thiểu số khá lớn ở Ukraina – chiến dịch quân sự của Nga được nhiều người coi là một cuộc chiến tranh giải phóng chứ không phải chiếm đóng.
Điều này phản ánh sự phức tạp của một cuộc xung đột mà mầm mống của cuộc xung đột đã được gieo mầm từ năm 2014 với cuộc đảo chính Maidan ở Kyiv nhưng có nguồn gốc từ thời Nga hoàng và cuộc đấu tranh lâu dài của Ukraina để giành độc lập dân tộc và văn hóa khỏi Moskva.
Vấn đề cộng tác của (Tây) Ukraina với Đức Quốc xã trong Thế chiến thứ hai cũng giống như một phần lịch sử mà trái đắng cho thấy phần lớn sự thù hằn giữa hai bên ngày nay, với những gì đang diễn ra khi những lời này được viết không khác gì việc vẽ lại bản đồ Đông Âu tới một mức độ không được nhìn thấy trước.
Từ quan điểm của Điện Kremly, sự bành trướng về phía đông của NATO sau khi Bức tường Berlin sụp đổ, bất chấp những cam kết và lời hứa trái ngược vào thời điểm đó, đã đạt đến điểm sôi khi Ukraina đưa vào hiến pháp năm 2018 về mục tiêu giao nhập NATO.
Thêm vào đó, Volodymyr Zelensky trong cuộc vận động bầu cử năm 2019, từ chối thực hiện một lệnh ngừng bắn ở Donbass giữa các lực lượng Ukraina và phe ly khai thân Nga, và các thỏa thuận Minsk II gây bất mãn cho phe ly khai và đặt ra mầm mống cho thảm họa đang diễn ra.
Sự cân bằng sức mạnh
Nhìn rộng hơn, không phải kể từ sau Chiến tranh lạnh, thế giới đã chia thành hai hệ tư tưởng đối kháng nhau.
Hồi đó, các khối được xác định rõ ràng là một khối phương Tây, do Washington đứng đầu, và một khối do Moskva lãnh đạo; với ảnh hưởng toàn cầu của Trung Quốc khi đó ít đáng kể hơn.
Các khối ngày nay có thể được định nghĩa là một khối phương Tây, một lần nữa do Mỹ lãnh đạo và một khối đang nổi lên nhanh chóng chống lại trật tự phương Tây, trong đó đi tiên phong là Nga và Trung Quốc.
Với vai trò là đối trọng với Washington, Nga và Trung Quốc đã bắt đầu đóng vai trò quan trọng trên bình diện toàn cầu với khái niệm cân bằng quyền lực trong tâm trí.
Khái niệm đặc biệt này – sự cân bằng quyền lực – có nguồn gốc xa xưa. Trong tác phẩm kinh điển của mình là “Cuộc chiến với Catiline” – lấy cảm hứng lịch sử từ Âm mưu Catiline năm 63 trước Công nguyên, một trong những nhân vật nổi tiếng nhất của La Mã cổ đại – nhà sử học Gaius Sallustius Crispis (hay còn được gọi là Sallust) đã than vãn cho sự sa sút của La Mã khi rơi vào tình trạng sa đọa về đạo đức, sự suy đồi và nỗi ám ảnh của tầng lớp giàu có và thống trị với sự xa hoa và phô trương.
Ông đổ lỗi cho việc La Mã đã chinh phục Địa Trung Hải và phá hủy các đối thủ, chẳng hạn như Carthage.
Trong thời kỳ hậu La Mã, cân bằng quyền lực là một khái niệm được các cường quốc sử dụng như một phương tiện để duy trì hòa bình và ổn định sau sự tàn phá của chiến tranh và xung đột.
Hiệp ước Westphalia năm 1648 đã chấm dứt cuộc chiến tranh kéo dài 30 năm ở châu Âu và tạo khuôn khổ cho các mối quan hệ quốc tế hiện đại, dựa trên sự tôn trọng chủ quyền quốc gia.
Hiệp ước Vienna năm 1815 đã hạ màn 23 năm cuộc chiến tranh cách mạng Pháp và Napoléon, đồng thời duy trì hòa bình và ổn định ở châu Âu cho đến chiến tranh thế giới thứ nhất.
Hiến chương Liên hợp quốc năm 1945 là sản phẩm ra đời sau sự chết chóc và tàn phá có một không hai trong lịch sử do Chiến tranh thế giới thứ hai gây ra và thiết lập nguyên tắc của luật pháp quốc tế.
Tất nhiên, không phải tất cả các hiệp ước và dàn xếp sau xung đột đều bình đẳng. Về vấn đề này, mầm mống của Thế chiến thứ hai đã nằm trong các điều khoản của Hiệp ước Versailles vào cuối Thế chiến thứ nhất.
Thật vậy, Versailles là thành quả của một nền hòa bình La Mã, khiến nước Đức trở nên thiếu thốn về mặt kinh tế và lãnh thổ, chưa kể còn bị bẽ mặt.
Nó còn được thúc đẩy bởi Hiệp ước Saint Germain (1919), thực hiện việc tiêu diệt đế chế Áo-Hung, trong khi Hiệp ước Sevres (1920) vào năm sau đã tạo điều kiện cho việc chia cắt đế chế Ottoman.
Các hiệp ước nói trên sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình thế giới trong suốt thế kỷ 20, và đặc biệt là Versailles – điều châm ngòi cho sự phẫn nộ quốc gia ở Đức.
Điểm mấu chốt là trong suốt lịch sử, chỉ khi các cường quốc mới nổi hiểu rằng không có ai – dù là một mình hay là một phần của một khối hay liên minh – có sức mạnh và khả năng lật được sự thống trị từ các cường quốc khác thì mới duy trì được thời kỳ hòa bình và ổn định. Ngày nay cũng không khác.
Xung đột ở Ukraina cuối cùng sẽ kết thúc bằng một hình thức dàn xếp ngoại giao nào đó. Chúng ta chỉ có thể hy vọng rằng sự ổn đạt được khi đã đủ máu đổ, sự đau khổ và tuyệt vọng của con người, và đảm bảo rằng các thế hệ tương lai được thừa hưởng một thế giới trong đó hòa bình chứ không phải chiến tranh và xung đột ngự trị.
Theo MỘT THẾ GIỚI
