Có những bậc minh quân thường cải trang vi hành trong dân để tìm hiểu thế sự. Nhờ đó mà họ biết được nhiều sự thật về cuộc sống của dân, về đạo đức, tài năng quan lại dưới quyền.
K. Marx đã tiên liệu: Khi các nhà chính trị liên kết với bọn tài phiệt tài chính thì nguy cơ sụp đổ của một nền chính trị, rất gần, thậm chí cận kề. Điều đó mới là đáng nói về tai họa tham nhũng, vào chính lúc này đây.
Bằng cách này hay cách khác, bất cứ ai trong chúng ta, ngay cả người trung thực, chính trực nhất, cũng có thể bị dính líu tới vấn đề tham nhũng.
“Doanh thu” có được từ bộ máy ngầm chảy về túi của một số ít người, thay vì vào Kho bạc Nhà nước. Khi bộ máy chìm đó lấn át bộ máy danh nghĩa, tất yếu sẽ làm suy giảm niềm tin của người dân.
Từ thời Brezhnev, ở Liên Xô, chức tước càng cao thì đặc quyền càng nhiều, nếu muốn làm quan hoặc thăng chức thì phải lấy lòng, hối lộ các lãnh đạo liên quan. Có nơi, ngay cả chức bí thư đảng ủy cũng được ra giá…
Sao thế nhỉ? Những người dân ấy chăm chỉ cả một đời bán chổi, chạy xe ôm… sao vẫn nghèo vẫn khó? Thế ra họ vận dụng sai “quy trình” à?
“Tôi trộm lo dân gian thói tệ đã quá, nếu cứ yên thường thủ cựu, không nhân thời thêm bớt, lập kỷ cương để sửa trị thì một xã còn không trị nổi nữa là một phủ…”,
Tư tưởng “Một người làm quan cả họ được nhờ” đã được mặc định từ lâu trong tâm thức của người Việt. Đấy là hệ quả tất yếu của văn minh nông nghiệp với tổ chức bộ máy nhà nước lấy đơn vị làng xã làm nền tảng.
“Chúng ta đánh ngã một nhà độc tài và nghĩ rằng chúng ta đã tiêu diệt những tay chân của y. Thế mà với 4 Chính phủ sau đó, vấn đề tham nhũng và hối lộ tiếp tục gây tác hại cho đất nước chúng ta”.
Có những trường hợp quy trình bị sử dụng như công cụ phục vụ cho những mục tiêu xấu xa. Thực tế đã ghi nhận việc lợi dụng quy trình để giết chết những ý tưởng sáng tạo tích cực, để ngăn cản việc đề bạt những người có tài, có đức…