⠀
Chủ nghĩa Marx tung cánh cùng chuyến bay lên giời của Jeff Bezos
Có lẽ những nhân viên nhà kho Amazon rất thích thú với cảnh ông chủ của mình du hành đến tầng bình lưu và ba hoa về giấc mơ khai thác các tiểu hành tinh thuộc địa. Và họ sẽ ước Bezos làm được điều gì đó thiết thực hơn là gợi lại lý thuyết về giá trị thặng dư của chủ nghĩa Marx.
Tác giả: Timothy Noah, nhà báo, tác giả cuốn “Sự phân kỳ lớn: Cuộc khủng hoảng bất bình đẳng đang gia tăng ở Mỹ và Chúng ta có thể làm gì về nó” (The Great Divergence: America’s Growing Inequality Crisis and What We Can Do About It).
Nguồn: Jeff Bezos, Space Marxist; Timothy Noah; The New Republic. 22/7/2021.
Biên dịch: Đại Việt / Redsvn.net.
Người sáng lập Amazon đã làm sống lại lý thuyết giá trị thặng dư.
“Tôi cũng muốn cảm ơn mọi nhân viên Amazon và mọi khách hàng của Amazon, bởi vì các bạn đã trả tiền cho tất cả những điều này”, Jeff Bezos nói hôm thứ Ba, sau khi trở về từ rìa không gian. Sự tán thành bất ngờ này đối với lý thuyết giá trị thặng dư của Karl Marx là một cú hích cho kinh tế học Marxian, vốn đã trải qua một thời gian khó khăn kể từ khi chủ nghĩa Cộng sản sụp đổ vào cuối những năm 1980.
Lý thuyết giá trị thặng dư của Marx bắt nguồn từ lý thuyết giá trị lao động như David Ricardo và Adam Smith đã trình bày rõ ràng. Lý thuyết giá trị lao động này được thể hiện bằng công thức toán học như sau:
c + L = W
Trong đó “c” đại diện cho vật liệu và công cụ sản xuất được sử dụng, “L” đại diện cho lao động được thực hiện và “W” đại diện cho giá trị của sản phẩm được tạo ra.
Trong công thức của Bezos, “c” đại diện cho các kho hàng của Amazon (nơi người lao động không được trả phụ cấp cho thời gian chờ đợi dài lê thê để khám xét người sau khi hết giờ làm việc) và xe tải chở hàng (mà người lái chúng phải đi tiểu vào chai để tiết kiệm thời gian nhằm tránh bị phạt vì giao hàng trễ). “L” đại diện cho công sức của các nhân viên, những người mà Bezos sẽ không bao giờ cho phép trở thành thành viên của một công đoàn. “W” đại diện cho chi phí bay đến rìa không gian của một tỷ phú đang trải qua một cuộc khủng hoảng tuổi trung niên mà ai cũng biết.
Lý thuyết về giá trị thặng dư của Marx nói rằng “L” vượt quá rất nhiều so với mức thù lao mà người lao động thực sự nhận được, vốn chỉ được đặt ở mức đủ sống. Phần còn lại là “giá trị thặng dư” do nhà tư bản bỏ túi để tái đầu tư vào doanh nghiệp. Nhờ sự tái đầu tư này, nhà tư bản cuối cùng có thể trở thành, trong trường hợp của Bezos, người giàu nhất thế giới, với nhiều tiền mặt đến nỗi anh ta có thể bỏ ra cả một gia tài để đóng vai phi hành gia vào một ngày đẹp trời nào đó.
Nhà kinh tế học Richard D. Wolff nói với tờ Pacific Standard vào năm 2019: “Có một sự thật là hàng trăm nghìn nhân viên của Amazon đang đem lại giá trị khi họ làm việc. Giá trị thặng dư từ những người lao động đó lớn hơn giá trị được trả cho họ dưới dạng tiền lương, và đó là giá trị thặng dư được tích lũy trong hệ thống tư bản từ việc sử dụng người lao động”.
Khi thừa nhận quan điểm của Wolff bằng chuyến bay của mình, Bezos đang từ chối một quan điểm mà ông ta tuyên bố ba tháng trước đó, được thể hiện trong lá thư gửi các cổ đông Amazon ngày 15/4. Lá thư có đoạn:
“Những con số này là một phần lý do tại sao mọi người làm việc cho chúng tôi, tại sao người bán bán hàng thông qua chúng tôi và tại sao khách hàng mua hàng của chúng tôi. Chúng tôi tạo ra giá trị cho họ. Và việc tạo ra giá trị này không phải là một trò chơi có tổng bằng không. Nó không chỉ là chuyển tiền từ túi này sang túi khác. Hãy vẽ chiếc hộp lớn xung quanh toàn xã hội và bạn sẽ thấy rằng phát minh là gốc rễ của tất cả việc tạo ra giá trị thực”.
Ai là người phát minh? Gợi ý: Đó không phải là người lao động.
Bezos viết tiếp: “Nếu bạn đọc một số tờ báo, bạn có thể nghĩ rằng chúng tôi không quan tâm đến nhân viên. Trong các bài báo đó, nhân viên của chúng tôi đôi khi bị mô tả là những linh hồn tuyệt vọng và bị đối xử như những người máy”.
Bezos cho phép nhiều bài báo trong số này xuất hiện trên tờ báo mà ông sở hữu, The Washington Post. Những câu chuyện như vậy sẽ tăng lượt xem trang, và điều này có thể tạo ra lợi nhuận hoặc không. Tôi không chắc mình thực sự tin rằng The Washington Post đang kiếm tiền từ việc đó, nhưng nếu đúng như vậy thì chúng ta có một tình huống có thể khiến Marx đau đầu: Giá trị thặng dư đã được tạo ra từ những bài báo phô trương nạn bóc lột sức lao động tại Amazon, làm giàu cho chính nhà tư bản bị phê phán trong bài báo.
Điều này gợi liên tưởng đến một đoạn trong bộ phim The Kid của Charlie Chaplin: Thằng nhóc ném đá vỡ cửa kính nhà người ta, và ông bố nó lập tức xuất hiện với tấm kính mới để bán cho nạn nhân. Có lẽ Bezos nên cảm ơn các phóng viên của The Washington Post vì đã tài trợ cho chuyến phiêu lưu trong không gian của mình. Nhưng đây không phải là việc làm thận trọng, bởi tờ báo này có một công đoàn phía sau.
Cũng trong lá thư ba tháng trước của mình, Bezos đã viết rằng cáo buộc Amazon ngược đãi lao động – những người không tạo ra giá trị cho công ty, theo quan điểm của ông ta – là không chính xác.
Theo Bezos, nhân viên Amazon có thể nghỉ giải lao không chính thức trong suốt ca làm việc của họ để thư giãn, lấy nước uống, sử dụng phòng nghỉ hoặc nói chuyện với người quản lý mà không ảnh hưởng đến hiệu suất của mình. Ngoài ra, họ có 30 phút ăn trưa và 30 phút giải lao chính thức theo thời gian biểu làm việc bình thường.
Vậy tại sao họ không có đủ thời gian để vươn vai hoặc đi tiểu? Họ có thể nói chuyện với người quản lý của mình vể việc thành lập công đoàn không? Và Bezos có cảm thấy rằng có điều gì đó không ổn hay không?
“Chúng ta sẽ trở thành Nhà tuyển dụng tốt nhất trên Trái đất và Nơi làm việc An toàn nhất trên Trái đất”.
Trích dẫn này từ Bezos tương phản với vô số bài trên các báo, bao gồm cả tờ The Washington Post, rằng các thương tích nghiêm trọng thường xảy ra tại các kho hàng của Amazon hơn là tại các nhà kho có quy mô tương đương của các doanh nghiệp khác. Tờ Insider đã đi xa hơn khi chỉ ra rằng hồ sơ an toàn của công ty vũ trụ Blue Origin (nơi đóng con tàu cho chuyến bay của Bezos) còn tốt hơn nhiều so với Amazon. Vâng, chúng ta sẽ an toàn khi được bắn lên trời với công nghệ mới chưa từng được thử nghiệm trên con người hơn là làm việc tại một trong những nhà kho của Bezos.
Có lẽ những nhân viên nhà kho Amazon rất thích thú với cảnh ông chủ của mình du hành đến tầng bình lưu và ba hoa về giấc mơ khai thác các tiểu hành tinh thuộc địa. Và họ sẽ ước Bezos làm được điều gì đó thiết thực hơn là gợi lại lý thuyết về giá trị thặng dư của chủ nghĩa Marx.
ĐẠI VIỆT / REDSVN.NET
