Chủ nghĩa đế quốc và sự tập trung tư bản: Từ quá khứ đến hiện tại

Sự tập trung tư bản, hình thành độc quyền, tăng trưởng tư bản tài chính và phát triển các hiệp hội tư bản quốc tế là những đặc điểm trung tâm của chủ nghĩa đế quốc đương đại. Các xu hướng của hệ thống tư bản chủ nghĩa mà Lenin vạch trần đã trở nên ngày một rõ ràng hơn trong 100 năm qua.

Tác giả: Rui Faustino.

Nguồn: Colectivo Marxista, 29/01/2024.

Biên dịch: Vnmarxist.com.

Vào buổi bình minh của chủ nghĩa tư bản, một số công ty nhỏ cạnh tranh nhau để giành chỗ đứng trên thị trường. Điều này dẫn đến sự củng cố của một số công ty, sự thôn tính và sáp nhập các công ty khác cũng như sự biến mất của nhiều công ty. Một trăm năm trước, khi Lenin viết tác phẩm “Chủ nghĩa đế quốc, Giai đoạn cao nhất của Chủ nghĩa tư bản”, độc quyền đã thành thống trị. Thay vì cạnh tranh với nhau trong một “thị trường tự do”, các công ty độc quyền này đã bóp méo và thao túng thị trường để đạt được mục đích riêng của mình.

Giống như việc tập trung tư bản cho phép các ngân hàng không còn đóng vai trò trung gian đơn thuần mà thay vào đó thực hiện quyền kiểm soát sản xuất và đầu tư, sự kiểm soát của tư bản tài chính đối với chính phủ các quốc gia cũng tăng cường.

Do toàn cầu hóa và sự hình thành của các hiệp hội tư bản quốc tế, các quốc gia bảo vệ, phục vụ và duy trì mối quan hệ chặt chẽ với các nhóm này. Và họ sẵn sàng đấu tranh vì chúng, dù dưới hình thức trừng phạt thương mại (chẳng hạn như chống lại Nga), áp đặt các rào cản và thuế hải quan (chẳng hạn như chống lại Trung Quốc), hoặc dưới hình thức xung đột vũ trang mở.

Không lâu trước khi Chiến tranh thế giới thứ nhất nổ ra, Kautsky (một trong những nhà lãnh đạo của phe dân chủ xã hội) cho rằng việc thành lập các tập đoàn tư bản quốc tế sẽ làm giảm sự bất bình đẳng và mâu thuẫn vốn có của chủ nghĩa tư bản thế giới. Cuộc Đại chiến đã chứng minh điều này sai trong thực tế, trong khi Chủ nghĩa đế quốc, giai đoạn cao nhất của chủ nghĩa tư bản của Lenin cũng chứng minh điều này sai về mặt lý thuyết. Quả thực, 100 năm qua đã cho thấy một cách thuyết phục rằng tư bản tài chính chỉ làm tăng thêm sự bất bình đẳng giữa các khu vực khác nhau của nền kinh tế thế giới, làm trầm trọng thêm sự cạnh tranh của chủ nghĩa đế quốc và chiến tranh dai dẳng.

Sự tập trung tư bản và sự thống trị của tư bản tài chính là những nền tảng trong mô tả của Lenin về đặc điểm của giai đoạn đế quốc của chủ nghĩa tư bản, nhưng ngay cả ông hẳn cũng sẽ phải kinh ngạc về quy mô của những điều này ngày nay.

12 năm trước, ba học giả từ Viện Công nghệ Thụy Sĩ đã tập hợp cơ sở dữ liệu gồm 37 triệu công ty và 43.000 tập đoàn quốc tế, lưu ý công ty nào có cổ phần trong các công ty khác. Họ theo dõi thu nhập của các công ty khác nhau đến từ đâu và lập bản đồ toàn bộ nền kinh tế thế giới. Họ đi đến kết luận đáng kinh ngạc rằng chỉ 147 công ty trong số này kiểm soát tới 40% tổng tài sản trên hành tinh. Ngoài ra, chỉ có 737 công ty kiểm soát 80% nền kinh tế toàn cầu. Các xu hướng của hệ thống tư bản chủ nghĩa mà Lenin vạch trần đã trở nên ngày một rõ ràng hơn trong 100 năm qua.

Trong tác phẩm của mình, Lenin cũng tuyên bố rằng sự thống trị của đế quốc đã mang lại đặc tính ăn bám cho các nước đế quốc chính, trong đó một bộ phận dân chúng sống nhờ cổ tức thu được từ các khoản đầu tư ra nước ngoài. Những khoản lợi nhuận lớn này ở một số nước đã tạo điều kiện cho giai cấp thống trị đế quốc mua chuộc các tầng lớp đặc quyền nhất của giai cấp công nhân, hình thành nên “tầng lớp lao động quý tộc”. Điều này do đó cho phép giai cấp thống trị đạt được hòa bình xã hội nhất định và chuyển sự phản đối chủ nghĩa đế quốc sang các kênh “dân chủ” và “hòa bình”.

Ở đây có những điểm tương đồng rõ ràng với sự phản đối mà một số người cánh tả ngày nay tiếp tục bày tỏ trước sự xâm lược của chủ nghĩa đế quốc. Lenin đã giải thích đúng rằng chủ nghĩa xã hội là giải pháp thay thế duy nhất cho chủ nghĩa đế quốc. Hệ thống tư bản chủ nghĩa đã mục nát đến mức ngay cả ở những nước phát triển nhất người ta cũng không thể đủ sức mua chuộc “tầng lớp lao động quý tộc” được nữa. Ngược lại, những gì chúng ta đang thấy là một cuộc tấn công liên tục vào các quyền và lợi ích mà người lao động đã giành được trong quá khứ. Những gì chúng ta đang thấy hiện nay là một thế hệ công nhân mới đang phải đối mặt với những triển vọng ảm đạm hơn thời cha ông họ.

Chủ nghĩa đế quốc, giai đoạn cao nhất của chủ nghĩa tư bản vẫn là một tác phẩm có tính thời sự tuyệt đối, thể hiện tài năng của Lenin nhưng trên hết là giá trị của chủ nghĩa Marx với tư cách là một lý thuyết để phân tích và hiểu thế giới. Tuy nhiên, giải thích thế giới thôi chưa đủ, vấn đề là phải thay đổi nó!

Chủ nghĩa tư bản không thể được cải cách, nhưng nó cũng sẽ không tự sụp đổ. Nó phải bị lật đổ. Nếu chủ nghĩa tư bản không bị lật đổ, nó sẽ luôn có thể tạm thời khắc phục được những khủng hoảng và mâu thuẫn của mình với cái giá phải trả là giai cấp công nhân, bằng cách duy trì tình trạng bóc lột, bất bình đẳng, chủ nghĩa đế quốc và chiến tranh.

Để lật đổ chủ nghĩa tư bản, chúng ta cần tổ chức và xây dựng một đảng cách mạng.

Theo VNMARXIST.COM

Tags: Tư bản, Vladimir Ilyich Lenin, Chủ nghĩa đế quốc