Nền âm nhạc Việt Nam không thể chinh phục thế giới?

Nền âm nhạc Việt Nam đang có chiều hướng quay trở lùi với sự phát triển rầm rộ của ca khúc quần chúng. Nhưng trong lĩnh vực sáng tác, ta không thể mang ca khúc ra để giao lưu với thế giới.

Bài viết của nhạc sĩ Đặng Hữu Phúc.

Còn nhớ, đã có một thời gian dài, giới âm nhạc chuyên nghiệp của ta còn say sưa nghiên cứu, tìm tòi, tất cả đều muốn vươn tới mơ ước viết được những tác phẩm khí nhạc, có thể giao lưu được với thế giới. Tất nhiên, để đạt thành quả ở lĩnh vực này còn phải đầu tư chiều sâu và nỗ lực nhiều hơn nữa, cũng như cần có thời gian hàng vài chục năm.

Ở lĩnh vực biểu diễn, tầm cỡ thế giới đáng tự hào ta đã có Đặng Thái Sơn.

Có thể nói, ngày nay, ca khúc quần chúng đã hoàn toàn chiếm lĩnh nền âm nhạc Việt Nam. Hầu như tất cả báo chí và các phương tiện thông tin đại chúng hàng ngày chỉ nói đến các ca sĩ và các nhạc sĩ viết ca khúc quần chúng.

Ta không bao giờ phản đối nghệ thuật quần chúng. Nhưng một nền âm nhạc của một quốc gia mà hầu như chỉ có ca khúc quần chúng thì chưa đủ.

Những chương trình như “Bài hát Việt” và “Con đường âm nhạc” chỉ hoàn toàn là ca khúc mà lại quảng cáo là “Bộ mặt của nền âm nhạc đương đại Việt Nam”. Điều này làm cho tuyệt đại đa số công chúng, kể cả nước ngoài, hiểu sai về âm nhạc Việt Nam chỉ có ca khúc quần chúng.

Nên gọi cho chính xác hơn, chương trình “Bài hát Việt” và “Con đường âm nhạc” là “Một phần bộ mặt đương đại của nền ca khúc quần chúng Việt Nam”.

Ta phải khẳng định rằng: Ca khúc không thể là bộ mặt của một nền âm nhạc của bất cứ quốc gia nào. Dù có sáng tác bao nhiêu ca khúc đi nữa, chất lượng của ca khúc cao thế nào đi nữa, mà không có tác phẩm viết cho khí nhạc, thì đối với thế giới, nền âm nhạc chuyên nghiệp của chúng ta vẫn chỉ là số không!

Đó là một sự thực đơn giản mà giới âm nhạc chuyên nghiệp của ta ai ai cũng biết.

Nhưng thành thực mà nói, thì viết khí nhạc quá khó, phải có năng khiếu, tài năng đặc biệt và phải được học hành tử tế từ nhỏ trong hàng chục năm trời, phải tự nguyện lao động khổ sai suốt đời mà khả năng thành công là rất hiếm, ít danh ít lợi.

Vì viết nhạc khí khó như vậy, nên hầu hết nhạc sĩ Việt Nam chỉ dừng lại ở viết ca khúc quần chúng không nhạc đệm. Đó là công việc dễ dàng và đơn giản nhất của nghề nhạc, không cần có năng khiếu đặc biệt, chỉ cần biết qua son phe (đọc nốt nhạc) và có thể trong vòng 10-15 phút là đã viết xong được một bài hát, nhưng kết quả lại “ngon ăn” và chóng mang lại danh lợi nhất ở Việt Nam.

Mới có vài tháng kể từ ngày khai trương Web site “Nhacso.net” đã có tới 14.000 bài hát Việt Nam được đưa lên mạng. Cứ với đà toàn dân sáng tác ca khúc như thế này, trong tương lai gần, chả mấy chốc ta sẽ có hàng triệu bài, tha hồ mà nghe, tha hồ mà hát với nhau.

Vậy thế nào là ca khúc quần chúng không nhạc đệm?

Ta không thể tưởng tượng: một ca khúc của Schubert lại không đi theo phần hòa âm của chính ông. Ở những nước có nền âm nhạc chuyên nghiệp phát triển, mỗi một ca khúc, kể cả ca khúc quần chúng, luôn luôn có một phần đệm cố định, thường thì do chính tác giả của phần giai điệu viết ra. Đó là tính chuyên nghiệp của người nhạc sĩ.

Riêng ở Việt Nam, hầu hết các nhạc sĩ (viết ca khúc) không phải là người viết được phần đệm cho các bài hát của chính mình sáng tác ra. Điều đó nói lên tính thiếu chuyên nghiệp của nền âm nhạc Việt Nam. Vì vậy ở ta đẻ ra “Nhạc sĩ phối khí”. Để cho nhiều người khác phối hòa âm cho bài hát của mình, có khác nào người họa sĩ đi thuê người khác “tô màu” cho bức tranh của mình (hòa âm chính là màu sắc của âm nhạc). Mỗi một người (mà ta gọi là nhạc sĩ phối khí) được thuê sẽ “tô” một kiểu màu khác nhau, và bức tranh đó sẽ không hoàn toàn là của người họa sĩ.

Vậy người đi thuê tô màu cho bức tranh của mình có thể gọi là họa sĩ chuyên nghiệp được không? Giả sử, nếu tiêu chuẩn trở thành hội viên sáng tác Hội Nhạc sĩ Việt Nam đơn giản chỉ là: phải viết được phần đệm cho chính ca khúc của mình sáng tác ra, tôi dám chắc sẽ có rất nhiều hội viên sáng tác hiện tại, kể cả những nhạc sĩ đang rất nổi tiếng, sẽ không đủ tiêu chuẩn!

Một hiện tượng trái quy luật nữa là, trước kia, các nhạc sĩ tạo ra ca sĩ (như trường hợp NS Trịnh Công Sơn tạo ra giọng hát Khánh Ly, NS Nguyễn Cường tạo ra giọng ca Y Moan v, v…). Còn ở Việt Nam bây giờ, nhiều nữ ca sĩ ngôi sao “đẻ” ra nhạc sĩ, rất nhiều nhạc sĩ nổi lên nhờ “ăn theo” các giọng ca. Khỏi bàn về “chất lượng” của các nhạc sĩ đó.

Theo TIỀN PHONG (2005)

Tags: