⠀
Chùm ảnh: Thánh địa Mỹ Sơn và những bí ẩn làm mê hoặc lòng người
Giá trị nổi bật của Thánh địa Mỹ Sơn ngày nay là hơn 70 công trình kiến trúc cổ xưa với kỹ thuật xây dựng vẫn chưa được giải đáp thấu đáo.
Nằm trong một thung lũng hoang vu ở địa phận xã Duy Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, Thánh địa Mỹ Sơn là một quần thể đền tháp cổ đồ sộ với nhiều bí ẩn đến nay chưa được giải mã trọn vẹn của vương quốc Champa cổ.
Khu di tích này được một học giả người Pháp tên là M.C Paris phát hiện vào năm 1898. Với sự nhập cuộc của các chuyên gia khảo cổ hàng đầu của Pháp, đến đầu thế kỷ 20, những tài liệu cơ bản nhất về bia ký và nghệ thuật kiến trúc Mỹ Sơn đã được công bố. Bức màn lịch sử về Mỹ Sơn đã được vén dần lên.
Các công trình nghiên cứu đã khẳng định Mỹ Sơn là khu thánh địa quan trọng nhất của người Chăm từ cuối tế kỷ 4 đến thế kỷ 15. Đây từng là thánh địa Ấn giáo linh thiêng với vô số đền tháp xây dựng từ giữa thế kỉ 7-13. Thánh địa nằm cách kinh đô Trà Kiệu 10 km, có thể giữ vai trò một điểm tựa khi kinh đô bị đe dọa.
Theo văn bia để lại, công trình đầu tiên ở Thánh địa Mỹ Sơn là một ngôi đền làm bằng gỗ có từ thế kỉ thứ 4, là nơi thờ để thờ thần Diva Bhadresvera – vị thần chính được thờ trong suốt nhiều thế kỷ sau đó. Ông là người sáng lập dòng vua đầu tiên của người Chăm, kết hợp với tên thần Siva, tạo thành tín ngưỡng chính thờ thần – vua và tổ tiên hoàng tộc.
Khoảng cuối thế kỷ 6, ngôi đền cũ bị hủy hoại trong một trận hỏa hoạn lớn. Vào đầu thế kỷ 7, vua Sambhuvarman xây lại ngôi đền bằng gạch. Các triều vua sau tiếp tục tu sửa lại đền tháp cũ và xây dựng thêm đền tháp mới để phục vụ cho nhu cầu tín ngưỡng.
Khi vương quốc Champa suy tàn, Thánh địa Mỹ Sơn rơi vào lãng quên cho đến khi được người Pháp phát hiện. Suốt thế kỷ 20, việc nghiên cứu Thánh địa Mỹ Sơn đã nhiều lần bị gián đoạn do chiến tranh ở Việt Nam. Đặc biệt, bom đạn Mỹ đã gây nhiều thiệt hại cho Thánh địa này trong thập niên 1960.
Sau khi Việt Nam thống nhất, các chuyên gia khảo cổ trong và ngoài nước tiếp tục giải mã khu di tích rộng lớn này. Năm 1999, Thánh địa Mỹ Sơn được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới.
Giá trị nổi bật của Thánh địa Mỹ Sơn ngày nay là hơn 70 công trình kiến trúc bằng gạch đá, chia thánh nhiều cụm được đánh ký hiệm A, B, C, D… Tùy theo mỗi thời kỳ lịch sử mà các đền tháp ở nơi đây lại mang những phong cách riêng.
Có thể kể đến những phong cách kiến trúc tiêu biểu: Phong cách cổ thế kỷ 7 – 8; Phong cách Hoà Lai thế kỷ 8 -9; Phong cách Ðồng Dương từ giữa thế kỷ 9; Phong cách Mỹ Sơn; Phong cách chuyển tiếp giữa Mỹ Sơn và Bình Ðịnh; Phong cách Bình Ðịnh…
Các tòa tháp Chăm ở Mỹ Sơn nói riêng và trên toàn Việt Nam nói chung đều được xây bằng gạch theo một kỹ thuật mà cho đến nay vẫn còn là ẩn số. Người Chăm xưa không hề dùng đến các chất kết dính thông thường, các viên gạch xây như chỉ được mài khít, chồng xếp nhưng liền khối vững chắc.
Tại Thánh địa Mỹ Sơn còn dấu tích một ngôi đền bằng đá, là đền đá duy nhất của các di tích Chăm. Văn bia tại Mỹ Sơn cho biết, đền được trùng tu lần cuối vào năm 1234. Khi người Pháp khám phá Mỹ Sơn, ngôi đền chỉ còn lại phần nền như ngày nay, phía trên là đống gạch khổng lồ mà họ phải dọn dẹp hai tháng mới xong.
Một giá trị kiến trúc nổi bật khác của các di tích ở Mỹ Sơn được thể hiện qua nghệ thuật điêu khắc, chạm nổi trên gạch, trên đá với những hình ảnh sống động về các vị thần, tu sĩ, vũ nữ, hoa lá, muông thú và các vật tế lễ…
Bên trong các đền thờ chính ở Mỹ Sơn thường có đặt một bộ Linga – Yoni (biểu tượng cho sinh thực khí nam nữ theo tín ngưỡng phồn thực của người Chăm), hoặc hình tượng của thần Siva – đấng bảo hộ của các dòng vua Champa.
Mặc dù thời gian cùng chiến tranh đã biến nhiều khu tháp thành phế tích, nhưng những gì còn lại ở Thánh địa Mỹ Sơn vẫn là minh chứng cho một thời kỳ huy hoàng của vương quốc Champa cũng như nền văn hóa Đông Nam Á.
Là một trong những trung tâm lớn của Ấn Độ giáo ở Đông Nam Á và là di sản duy nhất của thể loại này tại Việt Nam, Thánh địa Mỹ Sơn sánh ngang với các tổ hợp đền đài vĩ đại khác ở Đông Nam Á như Borobudur (Indonesia), Pagan (Myanma), Angkor Wat (Campuchia), Ayutthaya (Thái Lan)…
Với tư cách của một Di sản văn hóa thế giới, trên bản đồ du lịch, Thánh địa Mỹ Sơn đã trở thành một trong những điểm đến hàng đầu dành cho du khách quốc tế ở tỉnh Quảng Nam nói riêng và cả đất nước Việt Nam nói chung…
Theo KIẾN THỨC
