Đừng trách sự tàn nhẫn của một cường quốc quân sự bị đẩy đến chỗ khốn cùng

Rắc rối về Ukraina thực sự bắt đầu tại Hội nghị thượng đỉnh Bucharest của NATO vào tháng 4/2008, khi chính quyền của George W. Bush thúc giục liên minh thông báo rằng Ukraina và Gruzia “sẽ trở thành thành viên”.

Tác giả: John J. Mearsheimer, Giáo sư Chính trị Quốc tế tại Đại học Chicago. Ông được đánh giá là một trong những nhà lý luận chính trị đương đại có ảnh hưởng nhất. Cuốn sách “The Tragedy of Great Power Politics” của ông xuất bản năm 2001 đang được đưa vào chương trình giảng dạy ở nhiều trường đại học trên thế giới. Ông từng là sĩ quan trong Lực lượng Không quân Hoa Kỳ trước khi theo nghiệp đèn sách.

Nguồn: The Economist.

Cuộc chiến ở Ukraina là cuộc xung đột quốc tế nguy hiểm nhất kể từ cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962. Tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ của nó là điều cần thiết nếu chúng ta muốn ngăn chặn nó trở nên tồi tệ hơn và thay vào đó, tìm cách giải quyết vấn đề.

Không có gì nghi ngờ rằng Vladimir Putin đã bắt đầu cuộc chiến và chịu trách nhiệm về cách nó được tiến hành. Nhưng tại sao ông ta lại làm như vậy là một vấn đề khác. Quan điểm chủ đạo ở phương Tây cho rằng ông là một kẻ hiếu chiến phi lý, xa rời thực tế với mục đích tạo ra một nước Nga vĩ đại hơn theo khuôn mẫu của Liên Xô cũ. Do đó, một mình ông ta phải chịu hoàn toàn trách nhiệm về cuộc khủng hoảng Ukraina.

Nhưng câu chuyện đó là sai. Phương Tây, và đặc biệt là Mỹ, chịu trách nhiệm chính về cuộc khủng hoảng bắt đầu từ tháng 2/2014. Hiện cuộc chiến này đã biến thành một cuộc chiến không chỉ đe dọa hủy diệt Ukraina mà còn có nguy cơ leo thang thành một cuộc chiến tranh hạt nhân giữa Nga và NATO.

Bắc đầu rắc rối

Ông Putin tại Hội nghị thượng đỉnh Bucharest 2008.

Các nhà lãnh đạo Nga đã phản ứng ngay lập tức với sự phẫn nộ, cho rằng quyết định này là một mối đe dọa tồn vong đối với Nga và thề sẽ ngăn cản nó. Theo một nhà báo có uy tín của Nga, ông Putin đã “nổi cơn thịnh nộ” và cảnh báo rằng “nếu Ukraina gia nhập NATO, nước này sẽ làm như vậy mà không có Krym và các khu vực phía Đông. Nó chỉ đơn giản là sẽ sụp đổ”.

Tuy nhiên, Mỹ đã phớt lờ lằn ranh đỏ của Moskva và đẩy mạnh việc biến Ukraina thành một bức tường thành của phương Tây ở biên giới với Nga. Chiến lược đó bao gồm hai yếu tố khác: đưa Ukraina đến gần hơn với EU và biến nó thành một “nền dân chủ” thân Mỹ.

Những nỗ lực này cuối cùng đã châm ngòi cho sự thù địch vào tháng 2/2014, sau khi một cuộc nổi dậy (được Mỹ ủng hộ) khiến tổng thống thân Nga của Ukraina, Viktor Yanukovych, phải bỏ trốn khỏi đất nước. Đáp lại, Nga đã chiếm Krym từ Ukraina và tiếp sức cho cuộc nội chiến bùng phát ở vùng Donbas, miền Đông Ukraina.

Thành viên “de facto”

Cuộc đối đầu lớn tiếp theo diễn ra vào tháng 12/2021 và trực tiếp dẫn đến cuộc chiến hiện tại. Nguyên nhân chính là Ukraina đã trở thành một thành viên trên thực tế của NATO. Quá trình này bắt đầu vào tháng 12/2017, khi chính quyền Trump quyết định bán “vũ khí phòng thủ” cho Kyiv. Tuy nhiên, tiêu chí để được coi là “phòng thủ” hầu như không được xác định rõ ràng, và những vũ khí này chắc chắn trông có vẻ “công kích” đối với Moskva và các đồng minh của họ ở khu vực Donbas.

Các nước NATO khác đã vào cuộc, vận chuyển vũ khí cho Ukraina, huấn luyện các lực lượng vũ trang của nước này và cho phép nước này tham gia các cuộc tập trận chung trên không và hải quân. Vào tháng 7/2021, Ukraina và Mỹ đồng tổ chức một cuộc tập trận hải quân lớn ở khu vực Biển Đen với sự tham gia của hải quân 32 quốc gia. Chiến dịch Sea Breeze suýt nữa đã khiêu khích Nga bắn vào một tàu khu trục của hải quân Anh cố tình đi vào vùng biển mà Nga cho là lãnh hải của mình.

>> Chính sách đối ngoại ngu xuẩn của phương Tây đã đẩy Ukraina vào bi kịch

Blinken: “Hội nhập toàn phần”

Mối liên hệ giữa Ukraina và Mỹ tiếp tục phát triển dưới thời chính quyền Biden. Cam kết này được thể hiện xuyên suốt trong một văn kiện quan trọng – “Hiến chương Mỹ-Ukraina về quan hệ đối tác chiến lược” – được ký vào tháng 11 bởi Antony Blinken, ngoại trưởng Mỹ và Dmytro Kuleba, người đồng cấp Ukraina của ông.

Mục đích là “nhấn mạnh… cam kết của Ukraina đối với việc thực hiện các cải cách sâu sắc và toàn diện cần thiết để hội nhập toàn phần vào các thể chế Châu Âu và Châu Âu-Đại Tây Dương”. Văn kiện rõ ràng được xây dựng dựa trên “các cam kết nhằm tăng cường quan hệ Đối tác chiến lược Ukraina-Hoa Kỳ của Tổng thống Zelensky và Biden,” và cũng nhấn mạnh rằng hai nước sẽ được hướng dẫn bởi “Tuyên bố của Hội nghị thượng đỉnh Bucharest năm 2008”.

Sự cố chấp của Blinken

Không có gì ngạc nhiên khi Moskva nhận thấy tình hình đang diễn biến này không thể dung thứ được và bắt đầu huy động quân đội của mình ở biên giới Ukraina vào mùa xuân năm ngoái để báo hiệu quyết tâm của mình với Washington. Nhưng nó không có tác dụng, vì chính quyền Biden tiếp tục xích lại gần Ukraina. Điều này khiến Nga rơi vào tình trạng bế tắc ngoại giao hoàn toàn vào tháng 12. Như Sergey Lavrov, Bộ trưởng Ngoại giao Nga, đã nói: “Chúng tôi đã đạt đến điểm sôi của mình”.

Nga yêu cầu một văn bản đảm bảo rằng Ukraina sẽ không bao giờ trở thành một phần của NATO và liên minh này loại bỏ các khí tài quân sự mà họ đã triển khai ở Đông Âu kể từ năm 1997. Các cuộc đàm phán sau đó đã thất bại, như ông Blinken nói rõ: “Không có gì thay đổi. Sẽ không có gì thay đổi ”. Một tháng sau, ông Putin tiến hành một cuộc xâm lược Ukraina để loại bỏ mối đe dọa mà ông nhìn thấy từ NATO.

>> Phương Tây đã đi quá xa trong việc làm nhục nước Nga hậu Xô viết

Bằng chứng bác lại tuyên bố của NATO

Cách giải thích các sự kiện này trái ngược với câu thần chú phổ biến ở phương Tây, trong đó miêu tả sự mở rộng của NATO không liên quan đến cuộc khủng hoảng Ukraina, thay vào đó ông đổ lỗi cho các mục tiêu bành trướng của ông Putin. Theo một tài liệu gần đây của NATO gửi cho các nhà lãnh đạo Nga, “NATO là một Liên minh phòng thủ và không gây ra mối đe dọa nào đối với Nga”.

Các bằng chứng có sẵn mâu thuẫn với những tuyên bố này. Đầu tiên, vấn đề không phải là các nhà lãnh đạo phương Tây nói rằng mục đích hay ý định của NATO là gì; đó là cách Moskva nhìn nhận các hành động của NATO.

Ông Putin chắc chắn biết rằng chi phí để chinh phục và chiếm đóng một lượng lớn lãnh thổ ở Đông Âu sẽ ở mức cấm kỵ đối với Nga. Như ông đã từng nói, “Ai không nhớ Liên Xô là không có trái tim. Ai muốn nó trở lại thì không có não ”. Mặc dù vậy, niềm tin của ông về mối quan hệ chặt chẽ giữa Nga và Ukraina, việc cố gắng giành lại toàn bộ Ukraina sẽ giống như cố gắng nuốt chửng một con nhím.

Hơn nữa, các nhà hoạch định chính sách của Nga – bao gồm cả ông Putin – hầu như không nói gì về việc chinh phục lãnh thổ mới để tái tạo Liên Xô hoặc xây dựng một nước Nga vĩ đại hơn. Thay vào đó, kể từ hội nghị thượng đỉnh Bucharest năm 2008, các nhà lãnh đạo Nga đã nhiều lần nói rằng họ coi việc Ukraina gia nhập NATO là một mối đe dọa hiện hữu cần phải được ngăn chặn. Như ông Lavrov đã lưu ý vào tháng Giêng, “mấu chốt của mọi thứ là đảm bảo rằng NATO sẽ không mở rộng về phía Đông”.

Không thể thừa nhận họ đã châm ngòi nổ

Nói rõ hơn, các nhà lãnh đạo phương Tây hiếm khi mô tả Nga là một mối đe dọa quân sự đối với châu Âu trước năm 2014. Như cựu đại sứ Mỹ tại Moskva Michael McFaul lưu ý, việc ông Putin chiếm Krym không được lên kế hoạch lâu dài; đó là một động thái bốc đồng để đáp lại cuộc đảo chính lật đổ nhà lãnh đạo thân Nga của Ukraina. Trên thực tế, cho đến thời điểm đó, việc mở rộng NATO là nhằm biến toàn bộ châu Âu thành một “vùng hòa bình” khổng lồ, không chứa đựng một nước Nga nguy hiểm.

Tuy nhiên, một khi cuộc khủng hoảng bắt đầu, các nhà hoạch định chính sách Mỹ và châu Âu không thể thừa nhận rằng họ đã kích động nó bằng cách cố gắng hội nhập Ukraina vào phương Tây.

Họ tuyên bố nguồn gốc thực sự của vấn đề là chủ nghĩa xét lại của Nga và mong muốn thống trị nếu không phải là muốn chinh phục Ukraina.

Không gây tranh cãi

Câu chuyện của tôi về nguyên nhân của cuộc xung đột không có gì phải bàn cãi, vì nhiều chuyên gia chính sách đối ngoại nổi tiếng của Mỹ đã cảnh báo chống lại sự mở rộng của NATO từ cuối những năm 1990.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ tại thời điểm diễn ra hội nghị thượng đỉnh Bucharest, Robert Gates, đã nhận ra rằng “việc cố gắng đưa Gruzia và Ukraina vào NATO thực sự là hành động quá mức”.

Thật vậy, tại hội nghị thượng đỉnh đó, cả Thủ tướng Đức, Angela Merkel và Tổng thống Pháp, Nicolas Sarkozy, đều phản đối việc tiến tới đưa Ukraina trở thành thành viên NATO vì họ sợ điều này sẽ khiến Nga tức giận.

Gia tăng rủi ro

Kết quả của cách giải thích của tôi là chúng ta đang ở trong một tình huống cực kỳ nguy hiểm, và chính sách của phương Tây đang làm trầm trọng thêm những rủi ro này. Đối với các nhà lãnh đạo Nga, những gì xảy ra ở Ukraina hầu như không liên quan đến việc tham vọng đế quốc của họ bị cản trở; nó là về việc đối phó với những gì họ coi là mối đe dọa trực tiếp đối với tương lai của Nga.

Ông Putin có thể đã đánh giá sai về khả năng quân sự của Nga, hiệu quả của nỗ lực kháng chiến của Ukraina cũng như phạm vi và tốc độ phản ứng của phương Tây, nhưng người ta đừng bao giờ đánh giá thấp mức độ tàn nhẫn của các cường quốc khi họ tin rằng họ đang ở trong thế khốn cùng. Tuy nhiên, Mỹ và các đồng minh của họ đang leo thang, hy vọng gây ra một thất bại nhục nhã đối với ông Putin và thậm chí có thể châm ngòi việc loại bỏ ông. Họ đang tăng cường viện trợ cho Ukraina trong khi sử dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế để giáng đòn trừng phạt khổng lồ lên Nga, một bước đi mà Putin hiện coi là “giống như một lời tuyên chiến”.

Uy hiếp hạt nhân

Mỹ và các đồng minh có thể ngăn cản chiến thắng của Nga ở Ukraina, nhưng Ukraina sẽ bị thiệt hại nặng nề, nếu không muốn nói là tan rã. Hơn nữa, có một mối đe dọa leo thang nghiêm trọng ra ngoài Ukraina, chưa kể đến nguy cơ chiến tranh hạt nhân. Nếu phương Tây không chỉ ngăn cản Moskva trên chiến trường Ukraina mà còn gây thiệt hại nghiêm trọng, lâu dài cho nền kinh tế Nga, thì điều đó thực sự sẽ đẩy một cường quốc đến bờ vực. Ông Putin sau đó có thể chuyển sang sử dụng vũ khí hạt nhân.

Tại thời điểm này, không thể biết các điều kiện cho phép xung đột này được giải quyết. Tuy nhiên, nếu chúng ta không hiểu nguyên nhân sâu xa của nó, chúng ta sẽ không thể kết thúc nó trước khi Ukraina bị tàn phá và NATO đi đến một cuộc chiến với Nga.

Theo THIẾT LS

Tags: Nga, NATO, Quan hệ Nga - phương Tây, Xung đột Nga - Ukraina

Redsvn