Có lẽ ít có nhân vật lịch sử nào lại chịu nhiều sự bi phẫn và đau đớn hơn Hồ Quý Ly, ông là một kẻ sinh nhầm thời, và ông cũng là một kẻ tội nhân làm mất nước. Cay đắng thay.
Việc Hồ Quý Ly chịu nhục đầu hàng rồi bị dẫn sang Yên Kinh trong tư thế tù binh khiến nhiều người bất mãn. Nhưng liệu Hồ Quý Ly có toan tính gì khác hay không?
Hồ Quý Ly đã có những toan tính lắt léo nhằm tránh rắc rối ngoại giao với nhà Minh. Thế nhưng, nhà Minh khi đó rất cường thịnh, đã tìm mọi cách xóa bỏ màn kịch này để thực hiện dã tâm.
Những cải cách của Hồ Quý Ly vốn nổi tiếng bởi cả tính phiêu lưu của nó lẫn ấn tượng về một quyết tâm vượt trước thời đại, cũng vì thế, đã không thể dung hợp với thời đại.
Nhà Hồ chính là một trong những triều đại xây dựng được nền quân sự hùng mạnh bậc nhất lịch sử nước ta. Tuy nhiên, khi quân Minh kéo sang xâm lược, cha con Hồ Quý Ly đã nhanh chóng thất bại.
Trong thời điểm ngoại giao giữa nhà Hồ và nhà Minh căng thẳng, chuẩn bị đứng bên bờ vực chiến tranh, nhà Minh đã đi một nước cờ từng lặp lại rất nhiều trong lịch sử của phương Bắc: dựng vua bù nhìn.
Nghe lời mật tấu đầy ác ý gièm pha của Hồ Quý Ly, Thượng hoàng Trần Nghệ Tông đã mù quáng tin tưởng, rồi ra tay tàn độc với Vua Trần Phế Đế.
Hồ Quý Ly (1336-1407) là nhân vật gây nhiều tranh cãi trong lịch sử. Các sử gia Lê – Nguyễn chê mắng ông thậm tệ, các học giả hiện đại bắt đầu đánh giá lại ông, tuy nhiên việc “bình công luận tội” vẫn gặp nhiều vướng mắc.
Thất bại của Hồ Quý Ly có nguyên nhân của nó trong tổ chức và chỉ đạo chiến tranh và cả trong cải cách, nhưng đó là thất bại của một sự nghiệp anh hùng, của một con người anh hùng.