Phiên chợ Ba Tư – bản nhạc mang sắc màu cổ tích của Ketèlbey

Chìm vào bản nhạc “Phiên chợ Ba Tư” của Ketèlbey, bạn như đang có mặt tại phiên chợ cổ xưa và tận mắt chứng kiến những cảnh tượng vô cùng sống động mà có lẽ trước đây bạn đã từng hình dung khi đọc “Ngàn lẻ một đêm”…

Phiên chợ Ba Tư – bản nhạc mang sắc màu cổ tích của Ketèlbey

“Phiên chợ Ba Tư” (In a Persian market) là một tác phẩm của nhà soạn nhạc kiêm nhạc trưởng, nghệ sĩ piano người Anh Albert William Ketèlbey (1875 – 1959).

Thực ra, Ketèlbey không phải là một tên tuổi lớn với tư cách một nhà soạn nhạc cổ điển. Trong lĩnh vực này, ông chỉ đạt được một vài ghi nhận nhỏ về mặt phê bình với số ít tác phẩm hợp xướng và thính phòng.

Ngoài những tác phẩm thời kỳ đầu mang phong cách cổ điển, phần lớn thời gian ông chuyên tâm vào kiểu nhạc nhẹ (Light Music) viết cho piano hoặc dàn nhạc. Tuy vâỵ, ông đã biết cách nâng nghệ thuật chinh phục vô số người nghiệp dư lên một đỉnh cao hiếm thấy.

Thành công lớn nhất của ông là những tác phẩm mang tính miêu tả. Đó là những tác phẩm thể hiện khả năng xuất sắc của Ketèlbey trong việc nắm bắt sắc thái bầu không khí xung quanh.

Các tác phẩm này rất phổ biến với dàn nhạc trên sân khấu và cả trong hình thức những bản nhạc in. Mặc dù thể loại âm nhạc này hiện giờ đã mai một nhưng vào thời đó, nó được đánh giá cao và đem lại danh tiếng lừng lẫy cho tác giả.

“Phiên chợ Ba Tư”, được sáng tác năm 1920, là một trong số những tác phẩm nổi tiếng nhất của Ketèlbey. Theo nhà phê bình Anh Ralph Hill, một người rất sành về âm nhạc Ba Tư, đây là tác phẩm về Ba Tư hay nhất được viết ra bên ngoài vùng đất này với một mối quan tâm lớn đến màu sắc phối khí.

Màu sắc phối khí phong phú là một đặc trưng lớn trong nhiều sáng tác của Ketèlbey. Có họa sĩ vẽ cover cho tác phẩm của ông đã hóm hỉnh mô tả chính nhà soạn nhạc như một phù thủy đang pha chế một hỗn hợp âm điệu trong một cái vạc lớn.

Ketèlbey đã pha màu và vẽ ra loạt 9 bức tranh liên hoàn miêu tả cảnh tượng một phiên chợ Ba Tư cổ xưa trong bản nhạc của mình:

Cảnh 1: Những người đánh lạc đà đang tới chợ
Cảnh 2: Những kẻ hành khất đang cầu xin bố thí
Cảnh 3: Sự xuất hiện của nàng công chúa xinh đẹp
Cảnh 4: Những người làm trò tung hứng trong chợ
Cảnh 5: Những người làm trò dụ rắn trong chợ
Cảnh 6: Đức Kha-lip (vua Hồi giáo) đi qua chợ
Cảnh 7: Những kẻ hành khất lại lên tiếng cầu xin
Cảnh 8: Những người đánh lạc đà tiếp tục lên đường
Cảnh 9: Chợ trở nên vắng vẻ, hoang vu

Lắng nghe bản nhạc “Phiên chợ Ba Tư”, chắc chắn bạn không thể không mỉm cười khi nhận ra mình đang lạc vào một bức vẽ một nàng công chúa xứ Ba Tư thế giới cổ tích diệu kỳ.

Như thể bạn đang có mặt tại phiên chợ cổ xưa và tận mắt chứng kiến những cảnh tượng vô cùng sống động – những cảnh tượng mà có lẽ trước đây bạn đã từng hình dung khi nghe những câu chuyện cuốn hút mê hồn của nàng Scheherazade trong “Ngàn lẻ một đêm”…

Ở phút 1:15, khi nàng công chúa đột nhiên xuất hiện, nhạc đột nhiên dịu xuống tới nao lòng, báo hiệu sự xuất hiện của nàng công chúa. Khi nàng công chúa xuất hiện, nền nhạc chuyển sang giai điệu nhịp nhàng, uyển chuyển miêu tả bước đi của công chúa, tựa như tiếng nước suối róc rách, và rồi dòng suối ngừng chảy, dường như bị mê hoặc bởi sắc đẹp mê hồn, và mọi thứ bừng tỉnh trong niềm vui hân hoan của buổi họp chợ được đón nàng công chúa ở phút 2:11, nhạc dâng cao những nốt thăng tuyệt mỹ.

Sau đó là những chi tiết một phiên chợ cổ Ba tư, xứ sở của nàng Scheherazade trong “Nghìn lẻ một đêm”, nào là những con lạc đà, những kẻ hành khất, ông lão bán rắn…trong giai điệu rộn ràng huyền bí xứ Ba Tư…

Rồi những tiếng động, và không khí trang nghiêm khi nhà vua Khalip đi qua chợ…tất cả như quyện lại, thật hoàn hảo.

Khi những người đánh lạc đà tiếp tục lên đường, cảm nhận tiêng xe đi xa dần, xa dần…âm nhạc dần nhỏ lại, nhỏ lại ở phút 5:38, rồi vào âm thanh dịu buồn liu riu của cảnh chợ trở lại vắng vẻ, hoang vu…

Và bỗng dưng nghe tiếng “xầm”, đó là tiếng cổng chợ đóng lại ở phút 6:39.

Điểm tuyệt vời và độc đáo của Ketèlbey là ở chỗ này, nó đã làm ông khác biệt với tất cả, và nhắc đến ông là người ta sẽ phải nhớ đến Phiên chợ Ba Tư huyền thoại của ông…

S.T

Tags: ,