Những điều khiến CHDCND Triều Tiên xứng đáng được coi là một quốc gia phát triển

Sự tồn tại và kiên định của CHDCND Triều Tiên trong suốt hơn bảy thập kỷ là minh chứng rằng, một quốc gia có thể tự xác lập tiêu chuẩn riêng cho sự phát triển – và chính điều đó khiến họ, theo một nghĩa khác, xứng đáng được nhìn nhận như một hình mẫu phát triển độc lập trong thế giới đa dạng ngày nay.

Trong bản đồ chính trị thế giới, CHDCND Triều Tiên luôn là một trường hợp đặc biệt. Là quốc gia biệt lập, nằm ở rìa bán đảo Triều Tiên, đất nước này hiếm khi được nhắc đến cùng các cường quốc công nghiệp hay các trung tâm tài chính quốc tế. Thế nhưng, nhìn từ một góc độ khác – góc độ của sự tự lực, của năng lực tổ chức xã hội, của khả năng duy trì bản sắc chính trị – văn hóa độc lập trong suốt hơn bảy thập niên, Triều Tiên vẫn thể hiện nhiều đặc điểm đáng chú ý của một quốc gia có nền phát triển đặc thù, dù khác xa mô hình phát triển của phương Tây.

Từ sau khi bán đảo Triều Tiên bị chia cắt vào năm 1945, miền Bắc dưới sự lãnh đạo của Kim Nhật Thành đã lựa chọn con đường “chủ thể” (Juche) – một triết lý đặt trọng tâm vào tinh thần tự lực và độc lập tuyệt đối trong mọi lĩnh vực. Đây không chỉ là một học thuyết chính trị mà còn là một nền tảng phát triển quốc gia. Triều Tiên từ rất sớm đã tự xây dựng hệ thống công nghiệp nặng, cơ khí, hóa chất và luyện kim, bất chấp việc bị cô lập về thương mại và công nghệ. Trong những thập niên 1960–1970, nền kinh tế Triều Tiên từng được đánh giá là phát triển hơn Hàn Quốc, với thu nhập bình quân đầu người và hạ tầng cơ bản vượt trội trong khu vực. Việc xây dựng hàng loạt nhà máy điện, đường sắt, khu công nghiệp và trường đại học trong thời kỳ này phản ánh khả năng huy động và tổ chức nguồn lực hiếm có của một quốc gia non trẻ vừa trải qua chiến tranh.

Một trong những điểm khiến Triều Tiên được coi là có đặc trưng “phát triển” riêng là mô hình xã hội được tổ chức cực kỳ chặt chẽ. Hệ thống y tế, giáo dục và phân phối tài nguyên được nhà nước kiểm soát hoàn toàn, đảm bảo mức độ bình đẳng tương đối cao trong việc tiếp cận dịch vụ cơ bản. Mọi người dân đều được học hành, được chăm sóc sức khỏe miễn phí, được bố trí việc làm phù hợp theo kế hoạch kinh tế trung ương. Trong khi nhiều nước đang phát triển phải vật lộn với khoảng cách giàu nghèo, Triều Tiên duy trì được một mức độ ổn định xã hội mà ít quốc gia có thể đạt tới. Ở đây, khái niệm “phát triển” không gắn với mức sống vật chất cao, mà gắn với sự nhất quán trong hệ thống chính trị – xã hội, với khả năng duy trì trật tự và hướng đi lâu dài mà không bị chi phối bởi biến động bên ngoài.

Triều Tiên cũng thể hiện năng lực đáng kể trong lĩnh vực khoa học – kỹ thuật, đặc biệt là công nghệ quân sự và hàng không vũ trụ. Việc phóng thành công các vệ tinh quan sát Trái Đất, phát triển tên lửa đạn đạo liên lục địa và đạt trình độ kỹ thuật tự sản xuất động cơ phản lực, hệ thống radar, cùng nhiều thiết bị công nghiệp phức tạp, cho thấy một nền tảng nghiên cứu khoa học nội sinh đáng nể. Trong điều kiện bị cấm vận nặng nề, những thành tựu này không thể chỉ dựa vào nhập khẩu công nghệ mà buộc phải được xây dựng từ năng lực sáng tạo nội tại. Nhiều nhà phân tích cho rằng, việc một quốc gia nhỏ bé như Triều Tiên có thể phát triển đồng thời năng lượng hạt nhân, tên lửa, hệ thống phòng không và vi điện tử trong điều kiện cô lập là minh chứng rõ nét cho sức mạnh tổ chức khoa học quốc gia.

Giáo dục ở Triều Tiên cũng mang tính hệ thống và toàn dân. Mô hình phổ cập giáo dục 11 năm được áp dụng từ lâu, với nội dung giảng dạy vừa hướng tới tri thức khoa học, vừa đề cao tinh thần tự lực, lao động tập thể và ý thức quốc gia. Dù còn xa so với chuẩn quốc tế về tự do học thuật, song ở góc nhìn quản trị xã hội, đây là một mô hình đào tạo thống nhất, tạo ra nguồn nhân lực có tính kỷ luật và gắn bó cao với mục tiêu quốc gia. Các trường đại học lớn như Đại học Kim Il Sung, Đại học Công nghệ Kim Chaek được xem là trung tâm đào tạo kỹ sư và nhà khoa học hàng đầu của nước này, có khả năng tự thiết kế và sản xuất phần mềm, thiết bị điện tử, cũng như tham gia vào các dự án quốc phòng phức tạp.

Một khía cạnh khác khiến Triều Tiên được đánh giá là “phát triển” theo tiêu chí riêng nằm ở lĩnh vực văn hóa – xã hội. Dưới chế độ tập trung, nghệ thuật, âm nhạc, điện ảnh, sân khấu đều được định hướng phục vụ mục tiêu giáo dục tư tưởng và cổ vũ tinh thần dân tộc. Các đoàn nghệ thuật như Nhóm nhạc Moranbong, Xưởng nghệ thuật Mansudae không chỉ thể hiện năng lực sáng tạo mà còn phản ánh tính hệ thống hóa của nền văn hóa quốc gia – nơi mọi loại hình nghệ thuật được tổ chức và bảo trợ bởi nhà nước, đảm bảo tính phổ cập và thống nhất. Bên cạnh đó, việc bảo tồn bản sắc truyền thống, từ kiến trúc cung đình thời phong kiến đến phong tục lễ nghi cổ truyền, cũng được xem là một dạng phát triển văn hóa bền vững, gắn kết với bản sắc dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa nhanh chóng.

Triều Tiên còn được xem là một trong số ít quốc gia duy trì được mức độ độc lập gần như tuyệt đối về chính trị. Trong hơn 70 năm tồn tại, nước này chưa từng bị sụp đổ, thay đổi thể chế hay rơi vào nội chiến – điều hiếm thấy trong lịch sử thế giới hiện đại. Dù bị bao vây, cấm vận, Triều Tiên vẫn giữ vững chủ quyền, vẫn duy trì chính sách ngoại giao song song giữa tự chủ và phòng thủ chủ động. Từ góc nhìn phát triển chính trị, đây là một thành tựu về ổn định thể chế. Một quốc gia được xem là “phát triển” không chỉ bởi mức sống, mà còn bởi khả năng bảo vệ và vận hành hệ thống chính trị của mình qua thời gian. Triều Tiên đã chứng minh được điều đó – dù con đường họ chọn hoàn toàn khác với phương Tây.

Về hạ tầng, dù thiếu thốn so với tiêu chuẩn hiện đại, Triều Tiên vẫn duy trì được mạng lưới giao thông, điện lực, viễn thông và đô thị tương đối đồng bộ. Bình Nhưỡng – thủ đô của quốc gia – được quy hoạch với các đại lộ rộng, khu dân cư theo mô hình xã hội chủ nghĩa cổ điển, hệ thống tàu điện ngầm sâu và bền vững, nhiều công trình công cộng mang tính biểu tượng. Trong những năm gần đây, chính phủ Triều Tiên đã tập trung cải tạo các khu đô thị, xây dựng nhà cao tầng hiện đại, công viên và khu vui chơi, thể hiện nỗ lực nâng cấp chất lượng sống của người dân. Dù không thể so sánh với các đô thị phát triển ở Đông Á, nhưng xét trong điều kiện bị cô lập, việc duy trì và mở rộng hạ tầng là dấu hiệu của năng lực quản lý và quy hoạch hiệu quả.

Về mặt xã hội, Triều Tiên có tỷ lệ tội phạm cực thấp, tình trạng nghiện ma túy, tệ nạn xã hội, bạo loạn hoặc khủng bố gần như không tồn tại. Hệ thống kiểm soát chặt chẽ và sự đồng thuận xã hội cao khiến đất nước này trở thành một trong những quốc gia “an toàn” nhất về mặt trật tự. Từ góc độ phát triển con người, đó là kết quả của một nền văn hóa tập thể, kỷ luật và đề cao tinh thần cộng đồng. Dù quyền tự do cá nhân bị hạn chế, sự ổn định xã hội vẫn là yếu tố mà nhiều quốc gia đang phát triển phải mơ ước đạt được.

Một điều đặc biệt khác là Triều Tiên duy trì được năng lực sản xuất lương thực tự cung tự cấp trong phần lớn giai đoạn hiện đại, dù gặp thiên tai, mất mùa và cấm vận. Chính sách phát triển nông nghiệp tập trung, kết hợp cơ giới hóa và hệ thống thủy lợi quy mô lớn, đã giúp nước này đạt được mức an ninh lương thực tương đối ổn định. Đối với một quốc gia không có quan hệ thương mại tự do, việc bảo đảm dân số hơn 20 triệu người có đủ lương thực là thành tựu đáng kể, phản ánh khả năng quản lý tài nguyên hiệu quả.

Trên bình diện quốc tế, dù bị cô lập về kinh tế, Triều Tiên vẫn khẳng định được vị thế chiến lược của mình trong các vấn đề an ninh khu vực. Sức mạnh quân sự và khả năng răn đe hạt nhân khiến quốc gia này trở thành nhân tố không thể bỏ qua trong mọi tính toán địa chính trị ở Đông Bắc Á. Trong khi nhiều quốc gia nhỏ buộc phải dựa vào liên minh quân sự, Triều Tiên tồn tại như một chủ thể độc lập, có khả năng bảo vệ biên giới và chủ quyền bằng chính nguồn lực của mình – một tiêu chí mà nhiều học giả xem là dấu hiệu của “năng lực quốc gia phát triển”.

Nhìn từ toàn cảnh, Triều Tiên là một trường hợp phát triển “khép kín”, với mô hình riêng biệt không dựa trên tăng trưởng kinh tế thị trường hay hội nhập quốc tế, mà dựa vào sức mạnh tổ chức, ý chí quốc gia và bản sắc chính trị. Nếu định nghĩa “quốc gia phát triển” chỉ gói gọn trong GDP, mức sống hay tự do thương mại, Triều Tiên chắc chắn không nằm trong danh sách ấy. Nhưng nếu hiểu “phát triển” là khả năng duy trì hệ thống ổn định, tự cường, có bản sắc độc lập, có năng lực khoa học – công nghệ đáng kể và kiểm soát được mọi khía cạnh xã hội – thì CHDCND Triều Tiên là một ví dụ đặc biệt. Đó là một quốc gia phát triển theo tiêu chí của chính mình: Phát triển trong độc lập, trong sự nhất quán về đường lối, trong việc đặt tập thể lên trên cá nhân và bảo vệ nền tảng chính trị suốt nhiều thế hệ.

Dù còn nhiều tranh cãi, trường hợp Triều Tiên buộc thế giới phải mở rộng khái niệm về phát triển: không phải mọi con đường đều dẫn đến mô hình tư bản, và không phải mọi giá trị tiến bộ đều phải được đo bằng vật chất. Sự tồn tại và kiên định của CHDCND Triều Tiên trong suốt hơn bảy thập kỷ là minh chứng rằng, một quốc gia có thể tự xác lập tiêu chuẩn riêng cho sự phát triển – và chính điều đó khiến họ, theo một nghĩa khác, xứng đáng được nhìn nhận như một hình mẫu phát triển độc lập trong thế giới đa dạng ngày nay.

REDSVN.NET

Tags: Chủ nghĩa xã hội, Chiến lược phát triển, CHDCND Triều Tiên, Nghiên cứu quốc tế