Vì sao nghệ thuật hiện đại thảm hại đến như vậy?

Ngày hôm nay, sự ngớ ngẩn, sự vô nghĩa, và sự tởm lợm toàn diện lại được đưa lên như cái hay nhất của nghệ thuật.

Lời người dịch

Đây là bài giảng video của hoạ sĩ và nhà minh hoạ người Mỹ Robert Florczak (sinh năm 1950) tại Đại học Prager. Robert Florczak tốt nghiệp hội họa tại ĐH Cooper Union ở New York, từng giảng dạy hội hoạ tại Art Institute of Philadelphia, Laguna College of Art and Design, và San Francisco Academy of Art University. Ngoài việc giảng dạy, Robert Florczak còn là hoạ sĩ chuyên nghiệp trong các lĩnh vực hội hoạ, quảng cáo, giải trí và xuất bản với 40 năm thâm niên.

Trong số những người sưu tập tranh của ông có các nghệ sĩ như Mel Gibson, Michael Jackson, Whoopi Goldberg, Jimmy Stewart. Đường link gốc cùa video này có tại website của ĐH Prager.

Một bản dịch tiếng Việt dưới dạng phụ đề cho video này được posted trên YouTube, nhưng nhiều chỗ không chính xác. Vì đây là một bài hay, đơn giản và rõ ràng về quan điểm của một hoạ sĩ có hiểu biết về lịch sử hội hoạ, rất có ích cả cho các hoạ sĩ lẫn những người yêu hội hoạ, nên tôi dịch lại toàn bộ bài này dưới đây.

– Nguyễn Đình Đăng

“Mona Lisa”, “Đức Mẹ khóc Chúa Jesus”, “Cô gái đeo khuyên tai ngọc trai”. Trong vòng hai chục thế kỷ, các nghệ sĩ đã làm xã hội phương Tây phong phú bằng những tác phẩm đẹp kinh ngạc của họ. “Đi tuần đêm”, “Người tư tưởng”, “Dãy núi Rocky”. Từ Leonardo, đến Rembrandt, đến Bierstadt, các bậc thầy nối tiếp các bậc thầy đã sản sinh ra những tác phẩm gây hứng khởi cho chúng ta, nâng cao chúng ta và khiến chúng ta thêm sâu sắc. Và họ đã làm điều này bằng cách đòi hỏi chính mình phải có những chuẩn mực cao nhất của sự xuất sắc, hoàn thiện dựa trên tác phẩm của mỗi thế hệ các bậc thầy đi trước, và tiếp tục khao khát vươn tới chất lượng cao nhất có thể.

Nhưng vào thế kỷ 20 có một chuyện đã xảy ra. Tính Uyên Thâm, Sự Truyền Cảm và Cái Đẹp đã bị thay thế bởi Cái Mới, Sự Khác Biệt và Cái Xấu Xí. Ngày hôm nay, sự ngớ ngẩn, sự vô nghĩa, và sự tởm lợm toàn diện lại được đưa lên như cái hay nhất của nghệ thuật.

Tượng David của Michelangelo trong Bảo tàng Viện Hàn lâm Mỹ thuật Florence (Ảnh của người dịch)

Tảng đá nặng 340 tấn, Bảo tàng Nghệ thuật Los Angeles. Tảng đá này là một lắp lại thô thiển bức họa “Một ý thức về thực tại” của René Magritte, chỉ khác ở chỗ tảng đá này không bay lên như tên gọi của nó, mà được đỡ bởi hai bức tường bê tông cho khỏi nằm bẹt dí xuống đất (ND)

Michelangelo đã tạc bức tượng David của ông từ đá. Bảo tàng Nghệ thuật Los Angeles (LACMA) chỉ cho chúng ta xem đá, – một tảng đá – nặng tới 340 tấn. Chuẩn mực đã sa sút xuống sâu như vậy đấy. Việc này đã xảy ra như thế nào? Làm thế nào mà việc hướng thượng tới sự hoàn hảo và xuất sắc trong nghệ thuật của một ngàn năm lại chết rụi như vậy?

Nó không chết. Nó đã bị đẩy ra. Vào đầu nửa cuối thế kỷ 19 một nhóm được gán cho cái tên Các hoạ sĩ Ấn tượng đã nổi loạn chống lại Viện Hàn lâm Mỹ thuật Pháp, chống lại sự đòi hỏi phải tuân theo các chuẩn mực cổ điển của hoạ viện. Bất kể ý đồ của họ là gì, những hoạ sĩ hiện đại mới này đã gieo rắc những hạt giống của chủ nghĩa thẩm mỹ tương đối – tư duy “cái đẹp là ở trong mắt người xem”.

Biểu đồ sự suy thoái của chuẩn mực nghệ thuật.Theo biểu đồ này chuẩn mực nghệ thuật tụt xuống số 0 kể từ những năm 1970 khi nghệ thuật ý niệm, nghệ thuật trình diễn và nghệ thuật sắp đặt ra đời (ND)

Ngày nay ai cũng thích các hoạ sĩ Ấn tượng. Và, cũng như hầu hết các cuộc cách mạng, thế hệ đầu tiên hay đại loại như thế đã sản sinh ra các tác phẩm có giá trị đích thực. Monet, Renoir, Degas vẫn còn gìn giữ những yếu tố của hình hoạ và cách thể hiện chính tắc, nhưng với mỗi thế hệ mới chuẩn mực lại suy thoái cho đến khi không còn chuẩn mực nào nữa. Tất cả những gì còn lại chỉ là sự biểu hiện cá nhân.

Sử gia nghệ thuật nổi danh Jacob Rosenberg từng viết rằng chất lượng trong nghệ thuật “không đơn thuần là quan điểm cá nhân mà có thể được dõi theo một cách khách quan cao độ”. Nhưng ngày nay ý tưởng cho một chuẩn mực phổ quát về chất lượng trong nghệ thuật, nếu không bị công khai chế giễu, thì cũng thường gặp phải sự kháng cự mạnh mẽ.

Cái chết của lực sĩ giác đấu. Bản sao La Mã cổ đại từ một bức tượng Hy Lạp cuối t.k 3 tr CN

CHRIS OFILI – Đức mẹ Đồng Trinh Mary (1996). Chất liệu hỗn hợp gồm sơn dầu, trang kim, nhựa polyester, phân voi, và dán các hình ảnh chụp bộ phận sinh dục nữ

“Làm thế nào đo được nghệ thuật một cách khách quan?” Người ta thách thức tôi. Để trả lời, tôi đơn giản chỉ ra các thành quả nghệ thuật được sản sinh bởi các chuẩn mực phổ quát so với những gì được sản sinh bởi chủ nghĩa tương đối. Loại thứ nhất cho chúng ta các tác phẩm như “Sự ra đời của Vệ Nữ” và “Cái chết của lực sĩ giác đấu”, trong khi loại thứ hai cho chúng ta “Đức Mẹ Đồng Trinh Mary” được tạo bởi phân bò và các hình ảnh khiêu dâm, và “Petra” – bức tượng đoạt giải thưởng mô tả một nữ cảnh sát đang ngồi xổm tiểu tiện, được hoàn thiện bởi một vũng nước tiểu bằng nhựa tổng hợp.

MARCEL WALLDORF – Petra (2010). Tượng silicon và kim loại. Bức tượng đã đoạt giải ba, trị giá 1000 euro, của Kunstpreis fur Nachwuchskunstler (giải thưởng cho các họa sĩ trẻ) của quỹ Leinemann năm 2011. Hội đồng chấm giải cho rằng bức tượng đã chỉ rõ “sự khác biệt giữa lĩnh vực công cộng và lĩnh vực riêng tư”

Thiếu các chuẩn mực thẩm mỹ chúng ta không có cách nào xác định phẩm chất hay tính phế phẩm. Đây là một bài kiểm tra của tôi cho các sinh viên cao học, tất cả đều rất tài năng và được đào tạo tốt. “Hãy phân tích bức hoạ sau đây của Jackson Pollock và giải thích vì sao nó đẹp.” Chỉ sau khi họ cho tôi những câu trả lời rất hùng hồn thì tôi mới cho họ biết rằng bức hoạ thực ra là một hình chụp gần cái tạp dề dính màu tôi mặc khi vẽ. Tôi không chê trách họ; ở địa vị họ có lẽ tôi cũng sẽ làm như vậy bởi vì gần như không thể phân biệt được tranh của Pollock với cái tạp dề vấy màu của tôi.

Trích đoạn tạp dề của tác giả.

Một bức tranh của Jackson Pollock.

“Vậy ai sẽ xác định phẩm chất?” là một thách thức khác mà tôi gặp phải. Nếu chúng ta thành thực về trí tuệ, tất cả chúng ta đều biết những tình huống nào cần ghi nhận và phụ thuộc vào sự giám định chuyên nghiệp. Hãy lấy ví dụ thi Olympic trượt băng nghệ thuật, nơi mà sự xuất sắc nghệ thuật được đánh giá bởi các chuyên gia trong lĩnh vực này. Rõ ràng bạn sẽ do dự trước một thí sinh ngã lăn bạt mạng trên sân băng rồi yêu cầu tiết mục của anh ta phải được sánh ngang với tiết mục của một vận động viên chính tắc nhất.

Chẳng những chất lượng bị giảm sút, mà đề tài cũng đi từ sự thăng hoa tới rác rưởi. Ở nơi mà trước kia các nghệ sĩ từng dùng tài năng của mình thể hiện những khung cảnh có giá trị và mang tính toàn vẹn từ lịch sử, văn chương, tôn giáo, thần thoại, v.v. ngày nay nhiều nghệ sĩ chỉ đơn thuần dùng nghệ thuật của họ để ra tuyên ngôn, thường là không có gì hơn một giá trị gây sốc. Các nghệ sĩ trong quá khứ đôi khi cũng ra tuyên ngôn, nhưng không bao giờ sự xuất sắc thị giác trong tác phẩm của họ phải trả giá cho việc đó.

Không chỉ nghệ sĩ là những người có lỗi. Cái gọi là cộng đồng nghệ thuật cũng có lỗi ngang như vậy: các giám đốc bảo tàng, các chủ gallery, và các nhà phê bình đã khuyến khích và tạo điều kiện tài trợ cho những thứ rác rưởi này. Chính họ là những người đã bênh vực loại tranh xịt sơn lên tường (grafitti) và gọi đó là thiên tài, ủng hộ sự tục tĩu và coi đó là đầy ý nghĩa. Thực chất, họ chính là những ông vua cởi truồng của nghệ thuật, bởi lẽ còn ai khác bỏ ra 10 triệu dollars cho một hòn đá và nghĩ đó là nghệ thuật?

Nhưng tại sao chúng ta phải là nạn nhân cho tất cả thứ thị hiếu tồi tệ đó? Chúng ta không là nạn nhân.

Bằng nghệ thuật chúng ta bảo trợ tại các bảo tàng hoặc mua tại các galleries, chúng ta có thể làm quan điểm của chúng ta không chỉ được biết tới mà còn được cảm thấy. Rốt cuộc một gallery nghệ thuật là một nơi kinh doanh như bất kỳ nơi kinh doanh nào khác. Nếu sản phẩm không bán được, nó sẽ không được làm ra nữa. Chúng ta cũng có thể ủng hộ các tổ chức như The Art Renewal Center (Trung tâm làm mới nghệ thuật), trung tâm này hoạt động nhằm khôi phục các chuẩn mực khách quan của thế giới nghệ thuật. Và chúng ta có thể ủng hộ việc giảng dạy môn thưởng thức nghệ thuật cổ điển trong các trường học.

Hãy ca tụng những thứ chúng ta biết là hay là tốt và phớt lờ những gì không phải như thế.

Bức tranh “thuần trắng” của Robert Rauschenberg.

Tiện thể nói luôn, cái nền trắng các bạn đang nhìn thấy sau lưng tôi không đơn thuần chỉ là một bảng trắng đâu nhé. Đó là một bức hoạ thuần trắng của một hoạ sĩ sáng giá có tên Robert Rauschenberg tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại San Francisco.

Tôi là Robert Florczak làm việc cho Đại học Prager.

Theo VIETNAMFINEART.COM.VN

Tags: Trào lưu nghệ thuật, Lý luận nghệ thuật