⠀
Năng lượng xanh và tương lai an toàn về năng lượng
Các nhà nghiên cứu từ Đại học Oxford (Anh) dự đoán, việc chuyển đổi nhanh chóng sang các nguồn năng lượng xanh như năng lượng gió và Mặt trời có thể tiết kiệm từ 5 đến 15 nghìn tỷ USD so với việc tiếp tục sử dụng nguồn năng lượng khí đốt. Dự báo này đúng với 80% các kịch bản do nhóm lập mô hình, thậm chí có thể tiết kiệm nhiều tiền hơn nếu công nghệ xanh tiếp tục được cải thiện.
Khủng hoảng năng lượng và những phản ứng chính sách
Giáo sư Doyne Farmer – đồng tác giả của một bài báo trình bày chi tiết về những phát hiện này – cho biết: “có một quan niệm sai lầm phổ biến rằng việc chuyển sang năng lượng xanh, sạch sẽ gây ra những mất mát không cần thiết, tốn kém và có ý nghĩa “dư thừa” đối với tất cả chúng ta, nhưng điều đó hoàn toàn sai lầm”. Giáo sư D. Farmer cho biết: “chi phí tái tạo xanh đã có xu hướng giảm trong nhiều thập niên và đã rẻ hơn so với nhiên liệu hóa thạch trong nhiều trường hợp. Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy chúng sẽ rẻ hơn so với nhiên liệu hóa thạch trong những năm tới, và nếu chúng ta đẩy nhanh quá trình chuyển đổi, chúng sẽ trở nên rẻ hơn nhanh hơn. Việc thay thế hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch bằng năng lượng sạch vào năm 2050 sẽ giúp chúng ta tiết kiệm hàng nghìn tỷ USD”.
Cuộc khủng hoảng năng lượng ngày nay đang gây ra cú sốc về quy mô và mức độ phức tạp chưa từng có. Những chấn động lớn nhất đều có thể được nhìn thấy trên thị trường khí đốt tự nhiên, than đá và điện, cùng với sự hỗn loạn đáng kể trên thị trường dầu mỏ, đòi hỏi các quốc gia thành viên IEA (Cơ quan Năng lượng quốc tế) phải thực hiện 2 đợt xả kho dự trữ dầu với quy mô chưa từng có để tránh sự gián đoạn nghiêm trọng hơn nữa. Báo cáo Triển vọng Năng lượng thế giới 2022 (WEO) cảnh báo, với những lo ngại về địa – chính trị và kinh tế không ngừng, thị trường năng lượng vẫn rất dễ bị tổn thương và cuộc khủng hoảng là lời nhắc nhở về tính mong manh, không bền vững của hệ thống năng lượng toàn cầu hiện nay. Ở những khu vực bị ảnh hưởng nhiều nhất, tỷ lệ năng lượng tái tạo cao hơn tương quan với giá điện thấp hơn, gánh nặng đang đè nặng lên các hộ gia đình nghèo hơn, nơi phần lớn thu nhập được chi cho năng lượng.
Nhiều chính phủ đang thực hiện các kế hoạch dài hạn bên cạnh những kế hoạch ngắn hạn để cố gắng bảo vệ người tiêu dùng khỏi những tác động của cuộc khủng hoảng. Nhiều nơi đang tìm cách tăng tốc độ thay đổi cấu trúc, trong khi những người khác đang tìm cách tăng hoặc đa dạng hóa nguồn cung cấp dầu khí. Đạo luật giảm lạm phát của Mỹ, gói Fit for 55 của EU (Liên minh châu Âu) và REPowerEU, sáng kiến Chuyển đổi xanh (GX) của Nhật Bản, ý định của Hàn Quốc nhằm tăng năng lượng hạt nhân và năng lượng tái tạo trong hỗn hợp năng lượng của mình, cũng như các mục tiêu năng lượng sạch đầy tham vọng ở Trung Quốc và Ấn Độ, là một số phản hồi quan trọng nhất. Giám đốc điều hành IEA Fatih Birol cho biết: “các chính sách và thị trường năng lượng đã thay đổi do chiến sự Nga – Ukraina, không chỉ trong thời điểm hiện tại mà còn trong nhiều thập niên tới. Ngay cả với các thiết lập chính sách ngày nay, thế giới năng lượng đang thay đổi đáng kể trước mắt chúng ta. Phản ứng của chính phủ trên khắp thế giới hứa hẹn sẽ biến điều này thành một bước ngoặt lịch sử và dứt khoát hướng tới một hệ thống năng lượng sạch hơn, giá cả phải chăng hơn và an toàn hơn”.
Cần chính sách tham vọng trong chuyển đổi năng lượng
Để dự báo các xu hướng trong tương lai cho đến năm 2050, các nhà nghiên cứu đã kiểm tra hàng thập niên và trong một số trường hợp là hàng thế kỷ, giá trị dữ liệu về giá cả và sản lượng của các nguồn năng lượng khác nhau, bao gồm than, dầu, khí đốt, năng lượng Mặt trời và gió. Họ cũng xem xét các công nghệ mới nổi như pin và nhiên liệu dựa trên hydro có thể lấy điện từ các nguồn tái tạo. Họ phát hiện ra rằng giá của nhiên liệu hóa thạch, khi được điều chỉnh theo lạm phát, tương đối giống với giá của chúng 140 năm trước nhưng với mức tăng đột biến trong 40 năm qua liên quan đến các sự kiện địa – chính trị. Điều này mô tả nhiên liệu hóa thạch dễ tìm và khai thác hơn 1 thế kỷ trước nhưng hiện nay ngày càng trở nên khan hiếm. Mặc dù công nghệ đã cải thiện các quy trình khai thác, tuy nhiên chi phí gia tăng để nhắm mục tiêu đến các mỏ nhiên liệu hóa thạch khó tiếp cận hơn bảo đảm rằng giá vẫn tương tự như giá trị lịch sử của chúng. Trong khi đó, giá năng lượng Mặt trời và gió đã giảm với tốc độ gần như theo cấp số nhân.
| Vào những năm 1950, năng lượng Mặt trời đắt gấp 10.000 lần so với than đá và khí đốt, hiện nay rẻ hơn so với điện từ nhiên liệu hóa thạch và đang nhanh chóng tiến gần đến mức ngang bằng với chi phí ban đầu, đặc biệt là do chiến sự ở Ukraina. Kết quả là, năng lượng tái tạo đang cung cấp nhiều năng lượng hơn bao giờ hết cho thế giới. Việc sản xuất năng lượng Mặt trời đã tăng trung bình 44%/năm trong 3 thập niên qua, đồng thời năng lượng gió cũng tăng 23%/năm. |
Mặc dù nhiên liệu hóa thạch vẫn đang được tin dùng hơn năng lượng tái tạo, nhưng các nhà nghiên cứu dự đoán rằng chúng có khả năng bị vượt qua trong vòng 10 năm tới nếu xu hướng hiện tại tiếp tục. Phần lớn các công trình và phương tiện trong kịch bản này sẽ được cung cấp năng lượng từ năng lượng tái tạo, trong đó các lĩnh vực công nghiệp và vận tải sử dụng nhiều năng lượng nhất sẽ sử dụng nhiên liệu trung tính carbon được tạo ra với sự trợ giúp của năng lượng tái tạo. Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng mô hình của họ không bao gồm các công nghệ khác, chẳng hạn như máy tạo sinh khối và máy bơm nhiệt, những công nghệ cũng có thể đóng vai trò trong quá trình chuyển đổi sang net-zero, hay còn được biết đến là trạng thái không có lượng khí thải carbon dioxide ròng. Họ cũng không dự báo việc triển khai công nghệ tái tạo trên toàn thế giới. Tuy nhiên, họ lập luận rằng bằng cách bám sát dữ liệu lịch sử hơn, họ có thể đưa ra dự báo chính xác hơn về chi phí trong tương lai. Họ nói thêm rằng bằng cách lấy dự đoán thận trọng từ mô hình của họ, khoản tiết kiệm trong thực tế có thể còn cao hơn 12.000 tỷ USD.
Để bảo đảm rằng những dự đoán của họ có cơ hội trở thành hiện thực, các nhà khoa học kêu gọi đầu tư vào công nghệ tái tạo, cũng như hỗ trợ chính trị để mở rộng thị trường năng lượng xanh. Mặc dù khoản đầu tư này sẽ rất đáng kể, với mạng lưới năng lượng chuyển đổi nhanh có thể tiêu tốn khoảng 140 tỷ USD/năm so với mạng lưới không chuyển đổi, chi phí năng lượng sẽ thấp hơn khoảng 400 tỷ USD mỗi năm, dẫn đến lợi ích ròng đáng kể cho con đường chuyển tiếp nhanh. Giáo sư D. Farmer cho biết: “thế giới đang đồng thời đối mặt với khủng hoảng lạm phát, khủng hoảng an ninh quốc gia và khủng hoảng khí hậu, tất cả đều do chúng ta phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch có chi phí cao, không an toàn, gây ô nhiễm với giá cả không ổn định. Nghiên cứu trên cho thấy, các chính sách đầy tham vọng nhằm đẩy nhanh đáng kể quá trình chuyển đổi năng lượng sạch càng nhanh càng tốt, không chỉ cần thiết khẩn cấp vì lý do khí hậu, mà còn có thể tiết kiệm cho thế giới hàng nghìn tỷ USD chi phí năng lượng trong tương lai, mang lại cho chúng ta một nguồn năng lượng sạch hơn, rẻ hơn và hiệu quả hơn cùng một tương lai an toàn về năng lượng”.
Theo NGUYỄN TRÍ DŨNG / HỒ SƠ SỰ KIỆN
