⠀
Bản chất của hiện tượng chuyển giá dưới cái nhìn kinh tế học
Làm sao để tối ưu hóa lợi ích trong một môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt? Chuyển giá được xem như câu trả lời cho câu hỏi trên, đơn giản vì phương cách này giúp họ giảm tổng nghĩa vụ thuế, từ đó lợi nhuận sau thuế sẽ gia tăng.
Về mặt lý thuyết, chuyển giá (transfer pricing) là việc thực hiện chính sách giá đối với hàng hóa, dịch vụ và tài sản được chuyển dịch giữa các thành viên trong tập đoàn hay nhóm liên kết không theo giá thị trường nhằm tối thiểu hóa số thuế của các tập đoàn hay của nhóm liên kết.
Có thể hiểu, chuyển giá là hành vi của chủ thể kinh doanh tác động đến giá cả nhằm thay đổi giá trị trao đổi hàng hóa, dịch vụ trong quan hệ với các bên trong tập đoàn hay nhóm liên kết.
Giá giao dịch có thể được xác định lại như vậy là do
(1) Quyền tự do định đoạt trong kinh doanh;
(2) Các chủ thể trong cùng một tập đoàn hay nhóm liên kết có chung lợi ích nên sự khác biệt về giá không làm thay đổi lợi ích toàn cục và;
(3) Việc thay đổi giá tuy không làm thay đổi tổng lợi ích nhưng lại làm thay đổi tổng nghĩa vụ thuế do nghĩa vụ thuế được chuyển từ nơi bị điều tiết cao sang nơi bị điều tiết thấp hơn và ngược lại.
Giá giao kết giữa các bên trong tập đoàn hay nhóm liên kết là cơ sở để xem xét hành vi chuyển giá. Khi so sánh giá giao kết với giá thị trường, một giao dịch chỉ có nhiều khả năng bị đánh giá là chuyển giá nếu giá giao kết không tương ứng với giá thị trường.
Từ những phân tích trên, có thể thấy chuyển giá chỉ có ý nghĩa đối với giao dịch được thực hiện giữa các chủ thể có mối quan hệ liên kết.
Để thực hiện chuyển giá, các bên trong tập đoàn hay nhóm liên kết thiết lập chính sách về giá để định giá giao kết sao cho có thể đạt được lợi nhuận cao nhất từ những giao dịch đó.
Tuy vậy, rất khó để xác định một chủ thể thực hiện hành vi chuyển giá vì xét một cách cục bộ, có nhà nước bị thất thu thuế thì cũng sẽ có nhà nước thu được một lượng tiền thuế lớn hơn.
Trên thực tế, các giao dịch quốc tế thường được quan tâm đánh giá hơn là những giao dịch trong nước do sự khác biệt về chính sách thuế giữa các quốc gia khác nhau thể hiện rõ hơn.
Ngoài phương pháp chuyển giá dựa vào chính sách thuế như trên, các giao dịch chuyển giá có thể dựa vào các chính sách ưu đãi giữa các quốc gia. Lúc này, thu nhập sẽ dịch chuyển từ chủ thể có ưu đãi thấp hơn sang chủ thể có lợi thế hơn về vấn đề ưu đãi.
Chuyển giá về bản chất không phải là một hoạt động bất hợp pháp. Chỉ có gian lận về giá hay lạm dụng chuyển giá nhằm trốn thuế mới là bất hợp pháp. Việc xem xét về chuyển giá không nên bị đánh lẫn với trốn thuế. Cần xem xét hành động chuyển giá khác với hành vi trốn thuế. Tuy nhiên, cần thiết phải có những phương pháp xác định các mức giá phù hợp đối với các giao dịch liên kết và giao dịch xuyên quốc gia, bao gồm cả các giao dịch hữu hình, vô hình, dịch vụ, tài chính hay phân bổ chi phí, cổ phần.
Không phải tất cả những giao dịch liên kết đều xấu. Những giao dịch liên kết của công ty có vốn đầu tư nước ngoài, trong đó có những công ty đa quốc gia, xuyên quốc gia là những giao dịch hết sức bình thường. Vì đó là việc cung cấp dịch vụ, hàng hóa đan xen lẫn nhau giữa công ty trong tập đoàn với các công ty con, và từ quốc gia này đến quốc gia khác. Hành vi giao dịch liên kết là việc bình thường, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp.
Không chỉ doanh nghiệp nước ngoài có hoạt động chuyển giá mà cả ở trong nước cũng có thể chuyển giá. Nhưng có thể với doanh nghiệp nước ngoài thì nhà nước chú trọng hơn, vì có thể thu được thuế cao hơn. Cơ quan nhà nước cần thiết lập hệ thống dữ liệu về giá. Dữ liệu này hết sức quan trọng, nhưng phải được cập nhật liên tục thì lúc đó mới phản ánh được giá của thị trường. Khi dữ liệu này đảm bảo sự đúng đắn, khách quan thì buộc các doanh nghiệp phải tuân thủ.
Để làm được điều này phụ thuộc nhiều vào năng lực của cơ quan thuế, dữ liệu quản lý phải khách quan và trách nhiệm, đạo đức của người thi hành công vụ. Các giao dịch xuyên quốc gia xảy ra thường xuyên và trong tương lai sẽ còn mạnh mẽ hơn nữa.
S.T
Tags: Kinh tế học, Tài chính, Gian lận kinh doanh