⠀
Chùm ảnh: Loài cây đỏ rực, dị thường, bị săn lùng ráo riết ở Việt Nam
Dù có vẻ ngoài thường bị nhầm với nấm, đây là một loài thực vật có hoa thực sự. Chúng có đặc điểm sinh học tương tự nấm khi không có diệp lục, mọc và sống ký sinh trên rễ những loài thực vật có hoa khác trong rừng sâu ẩm thấp.
Dó đất hoa thưa, còn gọi là dương đài hoa thưa, ngọc cẩu, xà cô, nấm đất… có danh pháp khoa học là Balanophora laxiflora, là một dược liệu quý đồng thời là loài thực vật kỳ lạ tồn tại trong thiên nhiên Việt Nam.
Loài cây này phân bố chủ yếu ở khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới miền Nam Trung Quốc và lục địa Đông Nam Á. Tại Việt Nam, dó đất hoa thưa được tìm thấy ở các tỉnh khu vực miền núi phía Bắc và Tây Nguyên.
Dù có vẻ ngoài thường bị nhầm với nấm, đây là một loài thực vật có hoa thực sự. Chúng có đặc điểm sinh học tương tự nấm khi không có diệp lục, mọc và sống ký sinh trên rễ những loài thực vật có hoa khác trong rừng sâu ẩm thấp.
Dó đất hoa thưa có thân rễ phân nhánh dưới lòng đất, màu đỏ đến đỏ sẫm, đôi khi hơi tía. Chúng có những “củ” hình trứng, bề mặt sần sùi và có mụn hình sao nổi rõ. Thân khí sinh (là cuống cụm hoa) mang 5-10 lá dạng vảy ở phía gốc, phiến lá hình mũi mác.
Là loài cây lưỡng tính, dó đất hoa thưa có cả hoa đực và hoa cái. Hoa đơn tính khác gốc, họp thành cụm hoa dạng bông nạc.
Cụm hoa đực hình trụ, gồm những hoa gần như không cuống, bao hoa gồm 6 mảnh, trong đó 2 mảnh giữa (đối diện nhau) lớn hơn và cụt đầu, các mảnh bên hình trái xoan tròn đầu, khối phấn bị ép ngang.
Hoa cái hình bầu dục thuôn, không có bao hoa, mọc ở quanh chân của vảy bảo vệ, vảy hình trứng lõm ở đỉnh, một vòi nhụy.
Dó đất hoa thưa ra hoa tháng 11-12, và chỉ khi có hoa mới dễ phát hiện. Ngoài hình thức sinh sản hữu tính, chúng cũng sinh sản vô tính bằng cách đẻ nhánh.
Theo kinh nghiệm dân gian, loài cây này được dùng làm thuốc bổ máu, kích thích ăn ngon miệng, phục hồi sức khỏe nhanh, được dùng trị các chứng như nhức mỏi chân tay, người mới ốm dậy, phụ nữ sau sinh, có tác dụng bổ thận tráng dương, tư âm, chỉ huyết, chỉ thống…
Ở Lào, người ta dùng củ của dó đất hoa thưa để chế một loại nhựa dính dùng bẫy chim.
Trong Sách Đỏ Việt Nam (1996), cây dó đất hoa thưa được đánh giá là loài “Sẽ nguy cấp”. Hiện nay, loài cây này có khu vực phân bố hẹp, bị chia cắt, lại bị khai thác quá độ để lấy nguyên liệu làm thuốc.
Các nhà khoa học đưa ra khuyến cáo người dân không xâm hại, khai thác các cây còn sót lại trong tự nhiên, đồng thời cần nghiên cứu thêm về các đặc điểm sinh học nhằm bảo tồn loài cây này một cách hiệu quả.
Theo TRI THỨC & CUỘC SỐNG
