⠀
Thân thương chiếc nón lá
Sáng đầu đông se lạnh, đang ngồi trong quán cà phê thì một bác bán vé số lại mời mua. Hình ảnh bác trong bộ đồ cũ bạc màu, chiếc nón không còn nguyên vẹn đã gợi lên trong tôi niềm thương cảm và một cảm giác gần gũi, thân thuộc cũng chợt trở về.
Mua giùm bác vài tờ vé số, rồi nhìn theo bóng bác đi xa. Cái dáng khắc khổ, chiếc nón rách ấy từng là một hình ảnh của những người mẹ quê nghèo, của những người nông dân một nắng hai sương. Những chiếc nón lá đã bao đời gắn liền với hình ảnh người phụ nữ Việt Nam nói chung và người phụ nữ miền quê nói riêng.
Tôi sinh ra và lớn lên ở một vùng quê. Bà con quê tôi quanh năm lam lũ, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời. Chiếc nón lá trở thành một vật dụng không thể thiếu được. Như bao đứa con gái, tôi đã quen với chiếc nón từ lúc còn bé. Đội chiếc nón lá nhỏ trên đầu như những cây nấm nhỏ, những đứa con gái tụi tôi đi tới trường, đi ra đồng cắt cỏ, hái rau. Chiếc nón theo chúng tôi qua bao mùa mưa nắng, qua bao cung đường mùa khô gió bụi mịt mù, mùa mưa dầm dề ướt sũng. Như ở bất cứ nơi nào khác trên đất nước Việt Nam mình, chiếc nón lá gắn liền với đời sống người dân quê tôi, không phải chỉ để che nắng che mưa, mà còn giúp tôn lên vẻ dịu dàng duyên dáng của các bà, các cô, các chị. Những cô gái dịu dàng trong tà áo dài, áo bà ba, nghiêng nghiêng vành nón che đôi má đỏ bừng vì nắng, vì thẹn thùng trước những ánh mắt của ai đó nhìn theo. Những người phụ nữ dùng những chiếc nón cho những dịp khác nhau. Những chiếc nón cũ được đội đi làm, chiếc nón đẹp hơn để đi chợ hoặc đội vào những dịp đặc biệt. Chiếc nón cùng người dân ra đồng, ra rẫy, nhấp nhô trên các con đường quê trong mọi thời tiết, là một hình ảnh quen thuộc, thân thương biết nhường nào.
Khoảng những năm 80 của thế kỷ trước, ở các tỉnh miền Trung, lễ vật ngày cưới cho các cô dâu ngoài quần áo, nữ trang còn là một chiếc nón lá mỏng đẹp có quai nhung đỏ. Những cô gái đội chiếc nón ấy trong ngày về nhà chồng. Các cô, các dì trong đoàn đưa dâu thướt tha áo dài, điệu đà chiếc nón. Cô dâu e lệ trong chiếc áo dài đỏ, nón quai nhung, được mẹ chồng đỡ nón và đưa vào nhà. Chiếc nón lá quai nhung đỏ như một biểu tượng cho người con gái đã có chồng khi đội ra đường. Chiếc nón trở thành một vật cam kết, một biểu tượng hạnh phúc cho các đôi vợ chồng son.
Dãi dầu mưa nắng, những chiếc nón sẽ dần cũ đi, bung vành, tróc lá. Chiếc nón cời, chiếc áo vá sờn vai từ lâu đã là hình ảnh của những bà mẹ quê lam lũ, một hình ảnh đầy thương yêu trong lòng những đứa con, cả trong những mối tình quê trong sáng, đậm đà Áo rách có cách anh thương/ Nón cời có nghĩa, anh thương nón cời, cũng giống như Chồng em áo rách em thương/ Chồng người áo gấm xông hương mặc người…
Cuộc sống thị thành, mưa không đến mặt, nắng chẳng đến đầu đã không còn nhiều chỗ cho chiếc nón. Hình ảnh những cô gái nghiêng nghiêng vành nón không còn được gặp nhiều trên những đường phố ngày nay. Thỉnh thoảng thấy một bà, một cô, một chị nào đó với gánh hàng rong trên vai, nhễ nhại mồ hôi, lấy chiếc nón xuống để quạt đỡ nóng, tôi lại thấy lòng dâng lên một sự bồi hồi, xúc động…
Chiếc nón đã đi cùng cuộc sống bình dị của người Việt chúng ta qua bao đời, đi vào thơ ca, nhạc, họa như một hình ảnh biểu trưng tuyệt đẹp sẽ còn mãi với chúng ta. Những bài múa về quê hương, đất nước với chiếc nón lá ghép vào nhau tạo nên một hình chữ S đã góp phần khẳng định sự trường tồn của chiếc nón lá thân thương trong đời sống tinh thần của người dân Việt.
Theo NGUYỄN THỊ THÚY ÁI / QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN
Tags: Hoài niệm