Những định kiến mà người Mỹ cần gạt bỏ để hiểu đúng về Triều Tiên

“Triều Tiên là đất nước không thể cứu vãn” và “đàm phán với Triều Tiên là vô ích”…. Đây là những bình luận chủ đạo của các chuyên gia, quan chức và các nhà bình luận Mỹ về Triều Tiên và giới lãnh đạo nước này.

Tiến sĩ Chung-in Moon là cố vấn đặc biệt của Tổng thống Moon Jae-in về các vấn đề thống nhất, ngoại giao và an ninh quốc gia. Ông được biết đến rộng rãi như là một trong những chuyên gia hàng đầu về quan hệ liên Triều cũng như nhờ đóng góp của ông về học thuật và hoạt động trong chính phủ.

John Dale Grover đã phỏng vấn Tiến sĩ Chung-in Moon về tương lai của quan hệ liên Triều.  

– Ông đã rút ra được bài học hay nguyên tắc nào về Triều Tiên mà Mỹ cần phải biết nhưng lại chưa biết?

– “Triều Tiên là đất nước không thể cứu vãn” và “đàm phán với Triều Tiên là vô ích”…. Đây là những bình luận chủ đạo của các chuyên gia, quan chức và các nhà bình luận Mỹ về Triều Tiên và giới lãnh đạo nước này. Sau khi tiếp xúc thân mật với giới lãnh đạo đó, tôi đã nhận ra rằng định kiến của Washington gần như không liên quan gì đến thực tế.

Triều Tiên không phải là đất nước không thể cứu vãn, mà là một nước biết điều có thể cùng hợp tác. Nhà lãnh đạo của họ không loạn trí cũng không xốc nổi, mà rất thông thạo các vấn đề quốc tế, đúng mực và lý trí, thậm chí là quyết đoán và có sức thuyết phục.

Những người khăng khăng cho rằng việc can dự và đàm phán với Triều Tiên là vô ích đều đang mắc phải sai lầm khi đưa ra một lời tiên tri mang tính dối lòng. Mục tiêu của ngoại giao là đưa Bình Nhưỡng tới bàn đàm phán. Vào những thời điểm như thế, khi Kim Jong-un rõ ràng đã sẵn sàng đàm phán, thì việc khăng khăng cho rằng can dự là vô ích sẽ làm lãng phí một cơ hội mang tính lịch sử.

– Theo ông, việc ông Kim Jong-un ưu tiên phát triển kinh tế nhằm hướng tới điều gì trong 10 hay 20 năm tới?

– Hiện tượng đáng chú ý nhất mà tôi đã chứng kiến trong chuyến thăm Bình Nhưỡng vào tháng 9/2018 là sự thay đổi khẩu hiệu từ “quân đội trước tiên” sang “kinh tế trước tiên”.

Kinh tế thịnh vượng là cụm từ thông dụng ở khắp mọi nơi. Các cuộc thảo luận về kinh tế đã đề cập đến ý tưởng “nhảy vọt và bắt kịp tiến bộ khoa học và công nghệ”. Những người tôi đã tiếp chuyện tại Bình Nhưỡng đều thực sự quan tâm đến Cách mạng công nghiệp 4.0.

Mặc dù tụt hậu về kinh tế, nhưng họ tin là có thể bắt kịp các nước trong khu vực thông qua đổi mới công nghệ. Không có gì đáng ngạc nhiên khi Kim Jong-un công khai cúi đầu trước hơn 1.000 cán bộ giảng dạy và sinh viên của Viện khoa học và công nghệ Kim Chaek, được mệnh danh là Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) của Triều Tiên, nhân dịp kỷ niệm 70 năm thành lập viện này. Các ưu tiên hàng đầu khác bao gồm phát triển cơ sở hạ tầng, cung cấp năng lượng an toàn, thúc đẩy lĩnh vực tiêu dùng, phát triển các đặc khu kinh tế một cách có hệ thống, và khôi phục vành đai công nghiệp ở khu vực Đông Bắc – tất cả sẽ được hoàn thành trong vòng 10-20 năm tới.

Như Tổng thống Trump đã nhấn mạnh trong cuộc phỏng vấn gần đây của ông với đài CBS: “Kim Jong-un có cơ hội để biến Triều Tiên thành một gã khổng lồ về kinh tế. Nước này có cơ hội trở thành một trong những quốc gia kinh tế lớn trên thế giới”. Nhưng tất cả những điều này sẽ không thể thành hiện thực nếu không có sự chuyển đổi tương ứng về mặt thể chế để cải cách và mở cửa, đồng thời bồi dưỡng lớp doanh nhân mới – nói cách khác là tái sinh Triều Tiên. Và tất nhiên, không cần phi hạt nhân hóa.

– Làm thế nào để các nhà quan sát có thể hiểu hơn về những ý định và năng lực của Triều Tiên?

– Điều cốt yếu là phải đọc các văn bản gốc của Triều Tiên (chẳng hạn như tờ Rodong Shinmun và Cơ quan thông tấn trung ương Triều Tiên hay KCNA) thay vì dựa vào bình luận của giới truyền thông phương Tây. Các nhà bình luận bên ngoài thường là nguồn đánh giá sai lệch và méo mó về Triều Tiên. Chúng ta cũng cần tránh sai lầm đánh giá quá cao và đánh giá quá thấp mà nhìn chung là nguyên nhân dẫn đến thất bại của tình báo Hàn Quốc và phương Tây.

Tình trạng bế tắc về hạt nhân hiện nay của Triều Tiên hẳn đã có thể được ngăn chặn nếu chúng ta đưa ra một phân tích khách quan và thiết thực hơn về những ý định và năng lực của nước này. Một đánh giá thấp trước đó cho rằng Bình Nhưỡng chưa có được năng lực hạt nhân và tên lửa đạn đạo, cũng như một đánh giá quá cao sau đó cho rằng Triều Tiên hiện có thể tấn công lục địa Mỹ bằng các tên lửa đạn đạo liên lục địa, đã phá hoại nghiêm trọng những cơ hội để có được một giải pháp thông qua thương lượng cho vấn đề hạt nhân của Triều Tiên.

Việc đánh giá thấp sự bền vững và khả năng thích ứng của Triều Tiên trước các biện pháp trừng phạt kinh tế cũng đã cản trở việc đối phó với Triều Tiên một cách hiệu quả. Cuối cùng, chúng ta cần lưu ý tới nhận xét của William Perry: “Chúng ta phải đối phó với những thực tế ở Triều Tiên theo như những gì đang diễn ra – chứ không phải theo cách chúng ta muốn chúng phải diễn ra hoặc có lẽ đã diễn ra”.

– Tại sao ông lại tin rằng việc tiếp tục can dự là cách đúng đắn để tiếp cận Triều Tiên?

– Đó là cách đúng đắn bởi Triều Tiên đã cho thấy những phản hồi tích cực với chính sách can dự, đồng thời cũng cho thấy những phản ứng tiêu cực với các biện pháp trừng phạt và sức ép.

Kể từ khi Tổng thống Trump và Tổng thống Moon Jae-in tiến hành sáng kiến can dự, Bình Nhưỡng đã phản ứng tích cực bằng cách tạm ngừng các cuộc thử nghiệm hạt nhân và tên lửa cũng như các hành động khiêu khích quân sự thông thường. Nhà lãnh đạo Triều Tiên đã đưa ra thêm những lời lẽ và cam kết táo bạo, chẳng hạn như phá bỏ một cơ sở thử hạt nhân, các cơ sở thử động cơ và phóng tên lửa đạn đạo, và các cơ sở hạt nhân ở Yongbyon. Kim Jong-un đã cam kết “phi hạt nhân hóa hoàn toàn” trước toàn thế giới, và quan trọng hơn là với chính người dân của ông. Đồng thời, Bình Nhưỡng đã tỏ ra hợp tác trong việc đi đến các thỏa thuận về một loạt rộng rãi các vấn đề và tiến hành kiểm soát vũ khí tác chiến với Hàn Quốc, chẳng hạn như ngừng các hoạt động thù địch trên bộ, trên biển và trên không.

Hơn nữa, trong việc đối phó với Triều Tiên, không có lựa chọn nào là khả thi ngoại trừ việc can dự. Trong khi các biện pháp trừng phạt và gây sức ép tối đa có tác động hạn chế thì và các phương án quân sự là không thể chấp nhận được do thiệt hại rất lớn ngoài dự kiến.

Cũng cần lưu ý rằng sức hút chưa từng có giữa Trump, Moon Jae-in và Kim Jong-un lần này sẽ khiến cho việc can dự trở nên có hiệu quả. Các kênh thông tin liên lạc được thiết lập vững chắc và một hình thức xây dựng lòng tin nào đó giữa họ, đi kèm với sự thống nhất về động cơ và lợi ích (kinh tế thịnh vượng đối với Kim Jong-un, hòa bình đối với Moon Jae-in và thành tựu chính trị đối với Trump) có khả năng mang lại một số kết quả can dự tích cực.

– Hàn Quốc và Mỹ có thể cải thiện việc thông tin liên lạc với Triều Tiên trong một cuộc khủng hoảng theo những cách nào?

– Chúng ta hiện có một môi trường hoàn toàn khác so với quá khứ. Mỹ duy trì các kênh liên lạc với Triều Tiên ở cấp thượng đỉnh, cấp cao và cấp sự vụ. Hàn Quốc cũng có các kênh liên lạc với Triều Tiên ở tất cả các cấp và trong nhiều lĩnh vực chức năng. Hàn Quốc cũng đã thành lập một văn phòng liên lạc ở Gaesung hoạt động 24 giờ/ngày. Hàn Quốc và Mỹ đã lập ra một nhóm làm việc họp 2 tuần một lần. Trong tương lai, việc thể chế hóa một cơ chế giám sát và quản lý khủng hoảng ba bên sẽ hữu ích đối với Hàn Quốc, Triều Tiên và Mỹ. Nếu Mỹ và Triều Tiên tiến tới bình thường hóa quan hệ, thì điều đó chắc chắn sẽ cải thiện đáng kể khả năng duy trì đối thoại, kể cả trong thời kỳ khủng hoảng.

– Theo ông, những tổ chức và phương pháp nào là hữu ích nhất để thúc đẩy đối thoại và sự hiểu biết giữa hai miền Triều Tiên?

– Khi quan hệ liên Triều hoàn toàn bị phá vỡ, cần phải có sự can thiệp của bên thứ ba để thúc đẩy đối thoại và sự hiểu biết liên Triều. Điều này còn cần thiết hơn vì Triều Tiên đã từ chối có bất kỳ đối thoại có ý nghĩa nào với Hàn Quốc trong khi cố gắng cải thiện liên lạc với Mỹ, đây được gọi là lập trường “tongmi bongnam” (giao thiệp với Mỹ trong khi ngăn chặn Hàn Quốc).

Tuy nhiên, kể từ lần nối lại quan hệ gần đây nhất, Triều Tiên đã từ bỏ chiến thuật đã lỗi thời này và thay vào đó tận dụng Seoul như một phương tiện để cải thiện liên lạc với Washington. Đối thoại và sự hiểu biết liên Triều hiện đang được thúc đẩy mạnh mẽ, và đã đến lúc chúng ta phải đưa ra các cách thức sáng tạo và linh hoạt hơn để tận dụng tối đa cơ hội hiếm có này nhằm thúc đẩy hơn nữa mục tiêu chung là phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên. Tuy nhiên, vẫn cần phải có bên thứ ba tạo điều kiện trong những lĩnh vực xây dựng lòng tin về mặt quân sự, kiểm soát vũ khí cũng như thương mại và đầu tư quốc tế.

– Những giả định hay lập luận sai lầm mà ông thấy đang phổ biến trong giới quan sát Triều Tiên là gì, và làm thế nào để họ tránh được những điều đó?

– Một trong những giả định sai lầm dễ thấy nhất là việc “bêu xấu” Triều Tiên, vốn tạo thành nền tảng cho quan điểm “nhà nước không thể cứu vãn” và “can dự là vô ích” đã được nhắc tới bên trên. Không thể thay đổi hay thương lượng với kẻ xấu và do đó, giới quan sát Triều Tiên ngay từ đầu đã kết luận rằng đàm phán với Triều Tiên là vô ích. Đối với họ, giải pháp thực sự duy nhất là phá hủy Triều Tiên. Các nhà quan sát Triều Tiên chỉ đánh giá hành vi hiện tại và tương lai của Triều Tiên thông qua hành vi của nước này trong quá khứ. Họ từ chối nhìn nhận bất kỳ thay đổi nào trong hành vi của mình, rơi vào một lời tiên tri tiêu cực mang tính ứng nghiệm. Cái bẫy nhận thức này có thể tránh được bằng cách chấp nhận một thỏa thuận hai chiều. Tự đặt mình vào hoàn cảnh của người khác là biện pháp cứu vãn tốt nhất để sửa chữa sai lầm này.

Một lập luận sai lầm khác là logic về “phạm lỗi và trừng phạt”. Vì Triều Tiên đã phạm lỗi, nên họ cần phải bị trừng phạt bất chấp sự thay đổi hành vi. Một chiến lược tăng cường tiêu cực như vậy đã phản tác dụng. Tin rằng mình vô tội, Bình Nhưỡng đã đáp trả dữ dội hơn. Giờ đã đến lúc phải cân nhắc việc áp dụng chiến lược “tăng cường tích cực”. Bất chấp hành vi của họ trong quá khứ, việc tưởng thưởng cho hành vi tốt hiện nay của Triều Tiên có thể thúc đẩy họ điều chỉnh hành vi theo hướng tích cực hơn.

Chủ nghĩa đơn phương đặt ra một vấn đề khác. Không thể phủ nhận rằng Mỹ là một siêu cường, trong khi đó Triều Tiên là một nước nhỏ. Sự bất cân xứng giữa hai nước là điều không thể tránh khỏi. Nhưng Triều Tiên không phải một nước bị đánh bại, và việc đối xử với họ như một nước thất bại sẽ không dẫn đến các cuộc đàm phán thành công. Cần phải có một sự thỏa hiệp mà cả hai bên đều có thể chấp nhận. Việc đơn phương áp đặt quan điểm và lợi ích của Mỹ có thể khiến cho tình hình trở nên tồi tệ hơn. Văn hóa chiến lược của Triều Tiên do Kim Nhật Thành định hình đã khiến người dân Triều Tiên đối phó với cách tiếp cận đơn phương như vậy bằng cách trở nên kiên cường hơn nữa.

Cuối cùng, giới quan sát Triều Tiên tại Mỹ cần phải có một thái độ thực tế và linh hoạt hơn đối với Triều Tiên. Bình Nhưỡng khó có khả năng đáp ứng đòi hỏi của Mỹ là “phá trước, thưởng sau”. Nếu đây là lựa chọn theo kiểu “được ăn cả ngã về không”, thì Washington sẽ tiếp tục không nhận được kết quả gì.

Theo NGHIÊN CỨU BIỂN ĐÔNG

Tags: Mỹ, CHDCND Triều Tiên