Nhận diện một số loại hình ô nhiễm môi trường ít được biết đến

Ô nhiễm ánh sáng là một hiện tượng đang gia tăng nhanh chóng tại các khu vực đô thị, tuy nhiên lại thường bị xem nhẹ. Đây là tình trạng ánh sáng nhân tạo bị sử dụng quá mức hoặc sai mục đích, làm thay đổi đáng kể điều kiện ánh sáng tự nhiên của môi trường sống. Các nguồn phát sáng như đèn đường không có chụp phản quang, biển quảng cáo điện tử, ánh sáng từ các tòa nhà cao tầng và sân vận động là nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng này. Hậu quả của ô nhiễm ánh sáng không chỉ dừng lại ở việc cản trở tầm quan sát bầu trời sao vào ban đêm, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chu kỳ sinh học của con người và động vật. Các loài chim di cư, côn trùng, rùa biển và nhiều sinh vật sống phụ thuộc vào chu kỳ ngày – đêm để định hướng hoặc sinh sản đều bị rối loạn. Với con người, ánh sáng nhân tạo vào ban đêm có thể gây rối loạn giấc ngủ, căng thẳng thần kinh và ảnh hưởng đến nội tiết tố.

Một dạng ô nhiễm khác ít được chú ý là ô nhiễm nhiệt, xuất phát từ việc xả nước nóng ra môi trường, đặc biệt là vào sông ngòi, hồ và các hệ thống thủy sinh. Nguồn nước này thường đến từ các nhà máy nhiệt điện hoặc cơ sở công nghiệp sử dụng nước để làm mát thiết bị, sau đó xả lại môi trường với nhiệt độ cao hơn đáng kể so với nước tự nhiên. Hậu quả của sự thay đổi nhiệt độ này là làm giảm lượng oxy hòa tan trong nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sống sót của các sinh vật thủy sinh. Cá, động vật không xương sống và cả hệ vi sinh vật bị chết hàng loạt hoặc bị thay đổi cấu trúc quần thể. Sự gia tăng nhiệt độ cũng thúc đẩy sự sinh trưởng của các loại tảo độc, khiến nước trở nên độc hại hơn và gây ra hiện tượng phú dưỡng, ảnh hưởng đến cả chất lượng nước lẫn đa dạng sinh học.

Ô nhiễm phóng xạ là một loại ô nhiễm cực kỳ nguy hiểm nhưng thường không được quan sát bằng mắt thường và ít được công chúng nhận biết đầy đủ. Loại ô nhiễm này xảy ra khi các chất phóng xạ bị phát tán vào môi trường do sự cố hạt nhân, rò rỉ từ các nhà máy điện nguyên tử hoặc từ việc xử lý không đúng cách các chất thải có chứa đồng vị phóng xạ. Do đặc tính tồn tại lâu dài của các nguyên tố như cesium-137, strontium-90 hay plutonium, các vùng đất bị ô nhiễm phóng xạ có thể trở nên không thể sinh sống trong hàng trăm đến hàng nghìn năm. Hậu quả trực tiếp đối với con người bao gồm ung thư, đột biến gen và các bệnh lý di truyền kéo dài qua nhiều thế hệ. Hệ sinh thái trong các vùng bị nhiễm phóng xạ cũng chịu ảnh hưởng sâu sắc, với tỷ lệ dị tật cao và giảm mạnh số lượng sinh vật.

Bên cạnh đó, ô nhiễm điện từ là một loại ô nhiễm vô hình nhưng đang dần trở nên phổ biến cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và viễn thông. Các thiết bị phát sóng như ăng-ten điện thoại, trạm phát Wi-Fi, dây điện cao thế và các thiết bị điện tử cá nhân liên tục phát ra các trường điện từ. Dù chưa có kết luận khoa học chính thức về mối liên hệ trực tiếp giữa ô nhiễm điện từ và các bệnh nghiêm trọng, nhiều nghiên cứu đã ghi nhận sự gia tăng các triệu chứng như đau đầu, mất ngủ, rối loạn nhịp tim và giảm khả năng tập trung ở những người sống gần trạm phát sóng. Ở khía cạnh sinh thái, một số nghiên cứu chỉ ra rằng các loài như chim và ong có thể bị rối loạn khả năng định hướng do tác động của sóng điện từ, làm ảnh hưởng đến chu kỳ di cư, sinh sản và tồn tại của chúng.

Cuối cùng, một hình thức ô nhiễm mới chỉ được nghiên cứu rộng rãi trong những năm gần đây là ô nhiễm vi nhựa trong không khí. Trước đây, vi nhựa chủ yếu được quan tâm trong môi trường biển, nhưng các nhà khoa học đã phát hiện rằng chúng cũng hiện diện trong không khí mà con người hít thở hằng ngày. Các hạt nhựa cực nhỏ này được tạo ra từ sự phân rã của các sản phẩm nhựa lớn, hoặc do sự mài mòn từ quần áo tổng hợp, lốp xe, sơn phủ và các hoạt động đốt rác. Vi nhựa có khả năng trôi nổi trong không khí và đi vào cơ thể qua đường hô hấp, tích tụ trong phổi và có thể gây ra viêm nhiễm, thậm chí liên quan đến một số loại ung thư. Không chỉ vậy, chúng còn có thể mang theo các chất độc khác như kim loại nặng và chất gây rối loạn nội tiết bám trên bề mặt, khiến tác động trở nên nghiêm trọng hơn.

Những loại ô nhiễm này thường bị xem nhẹ do tính vô hình hoặc không ảnh hưởng ngay lập tức, tuy nhiên tác động tích lũy lâu dài của chúng có thể đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và tính ổn định của hệ sinh thái. Việc nhận diện, nghiên cứu sâu và phổ biến thông tin về chúng là bước đầu tiên để xây dựng các giải pháp bảo vệ môi trường một cách toàn diện hơn.

CTV

Tags: Ô nhiễm môi trường

Redsvn