Thần cơ sang pháo: Vũ khí của nhà Hồ khiến quân Minh bạt vía

Tả tướng quốc Hồ Nguyên Trừng (1374 – 1446) là một nhà chính trị, quân sự kiệt xuất với nhiều đóng góp to lớn cho vương triều Hồ. Tuy vậy, khi nhắc đến Hồ Nguyên Trừng người ta thường nói nhiều đến công sáng chế ra súng “thần công” của ông. Đây chính là loại vũ khí gây ra bao nỗi kinh hoàng cho giặc Minh và cùng với voi chiến là hai loại vũ khí khiến quân Minh phải e dè quân đội nhà Hồ.

Thần cơ sang pháo: Vũ khí của nhà Hồ khiến quân Minh bạt vía

Đạn đá ở thành nhà Hồ.

Lịch sử viết nhiều về cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ chống giặc Minh của Lê Lợi, nhưng triều Hồ dưới sự lãnh đạo của Hồ Quý Ly đã cương quyết chống giặc với nhiều trận đánh khốc liệt gây thương vong lớn cho cả hai bên. Thất bại của vương triều nhà Hồ với nguyên nhân chủ yếu được nhắc đến là không được nhân dân ủng hộ. Nhưng nhìn nhận khách quan, tương quan lực lượng giữa quân Minh và quân đội nhà Hồ không đều. Triều Hồ thiếu tướng tài cầm quân, quân đội tuy được trang bị vũ khí mạnh nhưng không được huấn luyện đầy đủ.

Trong sách “Vân Đài loại ngữ” Lê Quý Đôn viết: “Thần cơ sang pháo” được đúc bằng sắt hoặc đồng, có nhiều cỡ, lớn thì kéo xe, nhỏ thì dùng giá đỡ hay vác vai… Theo các nhà quân sự, súng “thần cơ” của Hồ Nguyên Trừng có đầy đủ các bộ phận của loại súng “thần công” ở những thế kỷ sau này. Súng có nhiều loại, loại nhỏ dùng cho bộ binh bắn xa khoảng 700 m. Loại lớn là “thần cơ pháo” đặt cố định bảo vệ thành hoặc dùng xe kéo vận chuyển.

Cấu tạo súng “thần cơ” bao gồm: Thân súng dài 44 cm, nòng súng dài 5 cm, trục quay, thước ngắm, lỗ điểm hỏa, khối hậu. Trong đó khối hậu được đúc kín chứa thuốc nổ, nòng súng chứa những trái đạn, trục quay để điều chỉnh góc bắn, lỗ điểm hỏa để châm ngòi và thường được gắn thân bánh xe ở trục quay để cơ động.

Những cuộc khai quật tại thành nhà Hồ (2008, 2010, 2012) đã tìm được khá nhiều đạn đá hình khối cầu tròn đều với nhiều kích cỡ khác nhau. Nghiên cứu đạn sử dụng các nhà chuyên môn cho rằng: Súng thần cơ thời Hồ có thân hình ống tròn dài đều, nòng trơn, phía sau thân hơi phình to để nạp thuốc súng. Trên thân có lỗ nối ngòi nổ với phần thuốc súng để khi sử dụng châm lửa kích thuốc nổ đẩy viên đạn khỏi nòng súng đi xa về phía trước. Đạn được chế tác từ chất liệu đá, đất nung có độ cứng cao, khi bắn viên đạn có sức công phá lớn. Đạn có nhiều loại kích cỡ chứng tỏ có nhiều loại súng cỡ nòng khác nhau.

Dù vẫn còn sơ khai nhưng súng “thần cơ” của Hồ Nguyên Trừng là một sáng chế rất quan trọng, áp đảo hoàn toàn vũ khí của quân Minh. Các loại súng này nếu được tiếp tục chế tạo và huấn luyện cho binh lính sử dụng thành thục thêm một thời gian thì chắc chắn đây sẽ là một lực lượng rất đáng sợ của quân đội nhà Hồ.

Thần cơ sang pháo đã gây thương vong rất nhiều cho giặc Minh. Khi quân Minh chiếm được những khẩu pháo này, họ rất kinh ngạc và khâm phục liền cho mang về phương Bắc sử dụng. Minh sử chép: Trong cuộc bình Giao Chỉ, nhà Minh đã bắt được súng thần, pháo thần của Giao Chỉ, được coi là vũ khí nhất thiên hạ… Súng “thần công” có được gần đây dùng sắt làm tên, bắn đi bằng lửa, đi xa ngoài 100 bước, nhanh chóng kỳ diệu như thần, nghe thấy tiếng là lửa đã đến (Trương Tú Dân).

Sau khi thất bại trong cuộc kháng chiến chống Minh. Năm 1407, vua quan triều Hồ và gia quyến bị bắt đưa về Nam Kinh, Trung Quốc. Vì tính mạng của cha (Hồ Quý Ly) nên Hồ Nguyên Trừng buộc phải làm quan cho nhà Minh. Ông được hoàng đế nhà Minh phong đến chức Thượng thư Công bộ (tương đương Bộ trưởng ngày nay). Minh sử đánh giá cao công lao của Hồ Nguyên Trừng “đánh thắng địch là dựa vào súng thần”. Sau khi ông qua đời, vua nhà Minh sắc phong làm “Thần hỏa khí”, mỗi khi tế súng đều phải tế Hồ Nguyên Trừng. Trong “Vân đài loại ngữ”, Lê Quý Đôn viết: “quân Minh khi làm lễ tế súng đều phải tế Trừng”.

Tuy không thể góp công đánh bại quân Minh xâm lược nhưng súng “thần cơ” của Hồ Nguyên Trừng đã mở ra sự phát triển quan trọng trong lịch sử quân sự của người Việt. Phải đến mấy trăm năm sau, quân Tây Sơn của vua Quang Trung mới một lần nữa phát huy đến đỉnh điểm các loại súng thần công này. Cùng với voi chiến mang theo súng thần công, uy lực của những cỗ “xe tăng Việt Nam” sơ khai này đã góp phần vào chiến công hiển hách bình Xiêm, phá Thanh, của nhà Tây Sơn.

Theo NGỌC TOÀN / CUUCHIENBINHTPHCM.VN

Tags: , , ,