Đôi điều về các bản Concerto ‘Brandenburg’ của Bach

Sáu bản Concerto “Brandenburg” là nơi bộc lộ khía cạnh thanh thoát hơn của thiên tài bất diệt, là một cách tiếp cận lý tưởng tới nghệ thuật đầy sức sống và đa dạng của Bach.

Đôi điều về các bản Concerto ‘Brandenburg’ của Bach

Các nhà âm nhạc học đã phải cật lực nghiên cứu để lấp đầy nhiều khoảng trống trong kiến thức của chúng ta về nhiều tác phẩm của Johann Sebastian Bach (1685–1750). Gần một nửa trong số tác phẩm của Bach tưởng rằng đã bị thất lạc và nhiều concerto của ông chỉ tồn tại ở những dạng chuyển soạn về sau hay ở những bản sao chép sai sót.

Nhưng các bản Concerto “Brandenburg” đã may mắn tồn tại ở dạng bản thảo gốc mà Bach gửi cho Christian Ludwig, bá tước vùng Brandenburg vào tháng 3 năm 1721. Hai năm trước đó Bach đã có dịp gặp vị bá tước này tại Berlin khi ông tới đây để mua một chiếc đàn harpsichord mới cho chủ của mình khi ấy là hoàng thân Leopold.

Tiêu đề tiếng Pháp mà chính Bach đặt cho bộ tác phẩm này là Six Concerts Avec plusieurs Instruments (Sáu concerto với một số nhạc cụ). Trong lời đề tặng viết bằng thứ tiếng Pháp hết sức dài dòng và hoa mĩ, Bach tỏ vẻ nhún nhường và ngỏ ý muốn xin ngài bá tước một vị trí làm việc tốt hơn. Biệt danh “Brandenburg” quen thuộc chỉ gắn chặt với bộ tác phẩm kể từ sau khi nhà âm nhạc học Philipp Spitta sử dụng nó lần đầu trong một cuốn tiểu sử Bach năm 1880.

Vào thời điểm viết các concerto này Bach đang giữ chức Kapellmeister (giám đốc âm nhạc) tại thành phố nhỏ Köthen nơi ông soạn nhạc cho triều đình hoàng thân Leopold. Mỗi một bản trong số sáu concerto này đòi hỏi một cách kết hợp nhạc cụ khác nhau cũng như các nghệ sĩ độc tấu trình độ cao. Mọi bằng chứng gợi ra rằng các Concerto “Brandenburg” hoàn toàn phù hợp với trình độ các nhạc công tại Köthen lúc ấy. Ngược lại bá tước vùng Brandenburg chỉ có trong tay một dàn nhạc triều đình nhỏ ở Berlin nhưng đó là một nhóm các nhạc công mà phần lớn trình độ xoàng xĩnh.

Thời kỳ đó nhạc công tại thành phố tỉnh lẻ Köthen lại có trình độ cao hơn nhạc công tại Berlin là do có một một vị vua mới đã thừa kế ngai vàng nước Phổ ngay trước khi Bach đến Köthen năm 1717. Vua Friedrich Wilhelm I quan tâm đến sức mạnh quân sự hơn là nghệ thuật âm nhạc. Một trong những hành động đầu tiên sau khi lên ngôi của nhà vua là giải thể dàn nhạc triều đình Berlin uy tín. Điều đó đã khiến nhiều nhạc công Berlin mất việc và may mắn thay hoàng thân Leopold yêu âm nhạc tại Köthen đã trọng dụng được bảy trong số những nhạc công giỏi nhất này.

Món quà âm nhạc, hay cũng có thể coi là đơn xin việc mà Bach gửi tới bá tước vùng Brandenburg đã bị đối xử hờ hững. Bá tước không sử dụng, chẳng cảm ơn cũng như trả tiền cho sáu concerto này. Chúng nằm im lìm trong thư viện của bá tước cho đến khi thư viện bị phát tán sau khi bá tước qua đời vào năm 1734. Sáu Concerto “Brandenburg” được bán với giá rẻ mạt là 24 đồng groschen và mãi đến thế kỉ 19 người ta mới phát hiện ra chúng.

Concerto không chỉ là hình thức phổ biến nhất của khí nhạc cuối thời Baroque mà còn là phương tiện hàng đầu để thể hiện những cảm xúc lớn lao, hùng vĩ, một vai trò mà về sau này được thể loại giao hưởng đảm đương. Ngoại trừ Concerto “Brandenburg” No. 1, năm Concerto “Brandenburg” còn lại đều được viết theo thể thức concerto grosso, trong đó hai hay nhiều nhạc cụ solo (concertino) tương phản với một nhóm hòa tấu lớn hơn (ripieno).

Điều ấn tượng nhất mà người nghe sẽ ngay lập tức nhận ra là cách 6 bản concerto này thay đổi trong lối kết hợp nhạc cụ của chúng. Bach không hề sử dụng cùng một lối kết hợp nhạc cụ nào đến hai lần.

Concerto “Brandenburg” No. 1 giọng Fa trưởng BWV 1046 là concerto có nhiều chương nhạc nhất trong bộ (4 chương). Nó cũng mang tính dàn nhạc hơn với các đàn dây, oboe, piccolo và kèn cor mạnh mẽ.

Concerto “Brandenburg” No. 2 giọng Fa trưởng BWV 1047, concertino là một nhóm bốn nhạc cụ (trumpet, recorder, oboe và violin) chơi solo tương phản với ripieno gồm dàn dây và bè continuo.

Cây đàn harpsichord thường chơi ở bè continuo làm nền trong các concerto khác nhưng ở Concerto “Brandenburg” No. 5 giọng Rê trưởng BWV 1050 thì lại giữ vai trò nổi bật.

Concerto “Brandenburg” No. 4 giọng Sol trưởng, BWV 1049 gồm violin và 2 recorder chơi tương phản với dàn dây và bè continuo.

Concertino của Concerto “Brandenburg” No. 3 giọng Sol trưởng BWV 1048 gồm 3 violin, 3 viola và 3 cello.

Trong khi concertino của Concerto “Brandenburg” No. 6 giọng Si giáng trưởng BWV 1051 chỉ là 2 viola.

Ngày nay, trong di sản âm nhạc đồ sộ mà Bach để lại, không có nhiều tác phẩm được yêu thích và biểu diễn thường xuyên bằng sáu bản Concerto “Brandenburg”. Nghe sáu concerto này, nơi bộc lộ khía cạnh thanh thoát hơn của thiên tài bất diệt, là một cách tiếp cận lý tưởng tới nghệ thuật đầy sức sống và đa dạng của Bach.

Theo NGỌC ANH / NHACCODIEN.INFO

Tags: , ,