‘Con đường tơ lụa mới’ và sự ngụy tạo lịch sử của Bắc Kinh

Nhà lãnh đạo của Trung Quốc Tập Cận Bình trong chuyến thăm các quốc gia ở Trung và Nam Á, đã nhấn mạnh vai trò của việc tái lập các trục hải hành mà Đô đốc Trung Quốc Trịnh Hòa dẫn hạm đội của mình 7 lần băng qua Ấn Độ Dương như là biểu tượng của hòa bình và thịnh vượng.

‘Con đường tơ lụa mới’ và sự ngụy tạo lịch sử của Bắc Kinh

Tác giả: Tansen Sen – giáo sư Đại học Baruch, Đại học tổng hợp thành phố New York. Ông chuyên về lịch sử và các tôn giáo Á Châu, đặc biệt về mối tương tác Ấn Độ-Trung Quốc, mậu dịch vùng Ấn Độ Dương, Phật giáo, và khảo cổ học về con đường tơ lụa.

Vào tháng 9/2013, chưa đầy một năm sau khi nhậm chức Tổng bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, ông Tập đưa ra sáng kiến đối ngoại mới được gọi là “Vành đai kinh tế Con đường tơ lụa”. Trong một diễn văn đọc tại Đại học Nazarbayev của Kazakhstan, khi kêu gọi hợp tác và phát triển của khu vực Á-Âu thông qua sáng kiến đường tơ lụa mới này, ông Tập nêu năm mục tiêu cụ thể: tăng cường hợp tác kinh tế, cải thiện việc kết nối đường bộ, xúc tiến thương mại và đầu tư, tạo thuận lợi cho chuyển đổi tiền tệ, và ủng hộ sự trao đổi giữa người dân với nhau.

Một tháng sau, tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN-Trung Quốc lần thứ 16 tổ chức tại Brunei, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã đề xuất việc xây dựng một “Con đường tơ lụa trên biển” thế kỷ 21 để cùng nhau thúc đẩy hợp tác hàng hải, kết nối, nghiên cứu khoa học và môi trường, và khai thác hải sản. Vài ngày sau đó, trong bài phát biểu với Quốc hội Indonesia ông Tập xác nhận ý tưởng này và nói rằng Trung Quốc sẽ góp quỹ để “phát triển mạnh mẽ quan hệ đối tác hàng hải trong một nỗ lực chung xây dựng con đường tơ lụa hàng hải của thế kỷ 21”, kéo dài từ bờ biển Trung Quốc đến Địa Trung Hải.

Trong cả hai bài phát biểu, ông Tập nhấn mạnh mối quan hệ hữu nghị giữa Trung Quốc với các nước trong khu vực từ thời cổ đại và mong muốn tái hiện nó trong một thế giới toàn cầu hóa, hiện đại. Tại Kazakhstan, ông quy cho sứ thần Tây Hán Trương Khiên “gánh vác sứ mệnh hòa bình và hữu nghị” và mở ra cánh cửa liên lạc Đông-Tây và lập “Con đường tơ lụa”. Tại Indonesia, ông đã tán dương đô đốc Trịnh Hòa nhà Minh đã để lại “những câu chuyện đẹp về mối giao lưu hữu nghị giữa dân Trung Quốc với Indonesia”.

Song, ông đã không đề cập đến bi kịch xung đột và truyền bá một trật tự thế giới Dĩ Hoa vi trung. Do các chính sách bành trướng, Đế quốc Hán cho rằng mình có trách nhiệm giáo hóa người Hung Nô nguyên du mục thành một thực thể chư hầu vốn bị xem là kình chống lực lượng người Hán. Năm 138 TCN đế chế nầy phái Trương đến Trung Á để định vị người Nguyệt Chi theo hành trình của người Hung Nô. Tuy nhiên, sứ mệnh của ông đã thất bại, ông đã bị người Hung Nô cầm tù và buộc kết hôn với một phụ nữ địa phương. Trốn thoát sau 10 năm bị giam cầm, ông hiểu ra rằng người Nguyệt Chi không quan tâm đến một liên minh quân sự. Đóng góp duy nhất của Trương Khiên là báo cho triều đình nhà Hán các thể chế và dân chúng trong khu vực Trung Á.

Tương tự vậy, trên thực tế, bảy chuyến thám hiểm của Đô đốc Trịnh Hòa giữa các năm 1405 và 1433 bao gồm sử dụng vũ lực ở các vùng đất nay là Indonesia, Malaysia, Sri Lanka và Ấn Độ, là phong chư hầu và kiểm soát hành lang chiến lược ở Ấn Độ Dương. Ông ta can thiệp vào việc triều chính của Sri Lanka và Indonesia và bắt tù nhân về Nam Kinh, kinh đô nhà Minh. Minh Hoàng đế Vĩnh Lạc nguyên phái Trịnh ra biển Tây để tìm kiếm đứa cháu trai của ông đã bị lật đổ khỏi ngai vàng và phổ biến tính ưu trội của nền văn minh Trung Quốc. Trong quá trình thám hiểm, Trịnh đã đưa rất nhiều vị vua và hoàng tử về khấu đầu trước hoàng đế và trao đổi tặng vật. Các chuyến đi đã bị lãng quên khi chúng hóa ra quá tốn kém và trao quyền quá mức cho một hoạn quan như Trịnh Hòa, theo quan điểm của các quan lại của một triều đình Khổng giáo.

Đế quốc Hán sử dụng chiến thuật tương tự ở Trung Á, đặc biệt là tại các vị trí chiến lược trên tuyến đường thương mại. Vì vậy, không phải tuyến đường bộ cũng chẳng phải là luồng hàng hải, gọi chung là Con đường tơ lụa, là sự giao lưu hòa bình hoặc thúc đẩy hữu nghị thông qua sự hiện diện của Trung Quốc.

Cũng có một vấn đề thuật ngữ “Con đường tơ lụa” hoặc “Tuyến đường tơ lụa”. Nhà địa lý Đức Ferdinand von Richthofen đặt ra thuật ngữ vào năm 1877 cho các tuyến đường bộ thương mại cổ xưa xuyên qua Trung Á. Kể từ đó, nhiều tuyến đường kết nối Trung Quốc với thế giới bên ngoài được gọi là “con đường tơ lụa” hoặc “Tuyến đường tơ lụa” mặc dù thực tế tơ lụa không phải là mặt hàng sớm nhất lẫn được giao dịch nhiều nhất trên bất kỳ các đường nào. Ngoài ra, thuật ngữ nầy, với sự cố công của các học giả Trung Quốc, đã đề cao tầm quan trọng không xác đáng vai trò của Trung Quốc trong các tương tác liên khu vực tiền hiện đại. Điều này xuất phát từ sự đeo bám của các ảnh hưởng dai dẳng ngoại lai vào xã hội và kinh tế Trung Quốc trong suốt 2000 năm qua.

Có lẽ, giống như nhiều người Trung Quốc, quan điểm của ông Tập về con đường tơ lụa đã được tạo thành bởi hệ thống giáo dục của CHND Trung Hoa ngăn cản sự phân tích có tính phê phán các nguồn sử liệu. Cũng có thể là ông Tập đã thực sự bị ảnh hưởng bởi cái thực tế là gia đình ông xuất thân gần kinh đô Tây An Trung Quốc cổ đại, trong lịch sử gọi là Trường An, một nơi được công nhận trong sử sách như là điểm khởi đầu của con đường tơ lụa trên bộ.

Một số quốc gia sẵn sàng chấp nhận những câu chuyện lịch sử bị bóp méo vì những lý do kinh tế.

Ví dụ, Chính phủ Sri Lanka đã nhận được một bức tượng họ Trịnh mạ vàng như một món quà từ Hiệp hội Quản lý du lịch quốc tế của Trung Quốc. Hai bên tuyên bố rằng Trịnh Hòa và các cuộc thám hiểm của ông tiêu biểu cho quan hệ thương mại và hòa bình cổ xưa giữa Trung Quốc và Sri Lanka. Bỏ qua các chi tiết Trịnh đã thay đổi chế độ vốn có trong khu vực; bắt cóc một quan lại địa phương, ông Alaskawera, và đã đưa ông nầy về Nam Kinh như một tù nhân. Trịnh cũng đi bằng cáng tới khu Phật tích xá lợi nổi tiếng tại Kandy, một biểu tượng xa xưa về chủ quyền của Sri Lanka.

Xung đột quân sự cũng diễn ra ở một vài nơi của Indonesia, khi một số tờ báo địa phương hoan nghênh đề xuất của ông Tập, ghi nhận rằng “con đường tơ lụa” có thể mang lại “cơ hội to lớn cho sự phát triển của khu vực”. Không cần biết tới một thực tế là ở Sumatra, năm 1407, Trịnh đã thay đổi chế độ bằng cách bắt cóc một nhà lãnh đạo dân tộc địa phương có tên Trung Quốc là Trần Tổ Nghĩa, người bị triều đình nhà Minh miêu tả như một cướp biển. Sau khi Trần bị hành hình công khai ở Nam Kinh, một người đại diện cho lợi ích của triều đình nhà Minh trong khu vực thay thế ông nầy. Cũng năm đó, Trịnh cũng can thiệp vào công việc nội bộ của chính thể Majapahit ở Java, tựa thể để làm suy yếu sức mạnh chủ yếu của khu vực nầy ở Đông Nam Á.

Với một số nước ở châu Á và châu Âu, sáng kiến Con đường tơ lụa của chính phủ Trung Quốc, với dòng tiền và đầu tư dồi dào, có thể thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Còn đối với Trung Quốc, sự thành công của sáng kiến này sẽ mở ra con đường mới cho việc đầu tư nguồn dự trữ tiền tệ khổng lồ của mình, đánh dấu một bước tiến lớn trong tái dựng trật tự thế giới Trung Hoa thời cổ đại. Đó là, mọi nơi được biết đến trên thế giới nầy đều thuộc về một hoàng đế Trung Quốc thừa mệnh Trời.

Theo TẠP CHÍ TIA SÁNG (2014)

Tags: , ,