Về bản Concerto violin số 1 của Bach

Từ những năm 1720, các bản concerto cho violin và hầu hết các loại nhạc cụ khác của Vivaldi chiếm lĩnh và toả sáng trên khắp châu Âu. Bach đã nhanh chóng bị những tác phẩm này cuốn hút…

Tác giả: Johann Sebastian Bach. Tác phẩm: Concerto violin số 1 giọng La thứ, BWV. 1041 Thời gian sáng tác: Khoảng thời gian 1717-1723 ở Anhalt-Cöthen hoặc 1830 ở Leipzig. Độ dài: Khoảng 17 phút. Tác phẩm có 3 chương: Chương I – Allegro Chương II – Andante Chương III – Allegro assai Thành phần dàn nhạc: Violin độc tấu, dàn dây và bass continuo.

Cũng giống như bản concerto violin số 2, chúng ta không thể biết được thời điểm chính xác Bach đã sáng tác bản concerto violin số 1. Nhiều giả thuyết đã được đưa ra, trong đó có hai giả thiết có tính thuyết phục nhất. Đầu tiên là khoảng thời gian 1717-1723 ở Anhalt-Cöthen khi Bach giữ vị trí Kapellmeister tại đây. Trước năm 1985, đây là giả thiết được tin tưởng nhiều nhất. Tuy nhiên, năm 1985, học giả Christoph Wolff lần đầu tiên đề xuất rằng bản concerto violin giọng La thứ được sáng tác trong khoảng thời gian năm 1730 khi Bach chơi nhạc cùng với Leipzig Collegium Musicum. Bằng chứng Wolff đưa ra là bản chép tay tác phẩm này của chính Bach tại thời điểm đó.

Bên cạnh khả năng chơi organ và harpsichord thành thạo, Bach còn được biết đến như là một nghệ sĩ violin điêu luyện và thường xuyên chỉ huy dàn nhạc Collegium Musicum từ vị trí chơi violin của mình. Tại Leipzig, Bach có rất nhiều cơ hội để tiếp cận và chơi những concerto của Torelli, Corelli và đặc biệt là Vivaldi, nhà soạn nhạc mà Bach rất yêu thích. Các bản concerto thời kỳ Baroque ngắn gọn hơn các tác phẩm thời kỳ Cổ điển và Lãng mạn sau này nhưng điều đó không có nghĩa là chúng kém đẹp đẽ hay tinh vi hơn. Trên thực tế, nhiều bản concerto sau này thiếu đi những yếu tố mà Bach hay Vivaldi đưa vào các tác phẩm của mình. Đặc biệt là những bản concerto thời kỳ Lãng mạn luôn có xu hướng lý tưởng hoá nghệ sĩ độc tấu như một cá nhân anh hùng chống lại lực lượng đông đảo của dàn nhạc. Trong khi đó, các tác phẩm thời kỳ Baroque tập trung hơn vào việc thể hiện sự tương phản giữa một nhóm lớn với một nhóm nhỏ hơn. Cuộc đối thoại mang tính cân bằng hơn.

Từ những năm 1720, các bản concerto cho violin và hầu hết các loại nhạc cụ khác của Vivaldi chiếm lĩnh và toả sáng trên khắp châu Âu. Bach đã nhanh chóng bị những tác phẩm này cuốn hút, trong đó đặc biệt là cách sử dụng ritonello (những đoạn nhạc được lặp lại liên tục). Bản concerto violin số 1 của Bach là một tác phẩm được nhà soạn nhạc kết hợp giữa sự tinh tế và cách sử dụng chủ đề chính là một ritonello trong các bản nhạc của Vivaldi với ngôn ngữ hài hoà và cách sử dụng fugue phức tạp của riêng mình.

Chương I được viết ở nhịp 2/4. Chủ đề ritonello ngay lập tức được bắt đầu. Tuy nhiên so với các bản concerto của Vivaldi, cấu trúc và hoà âm trong âm nhạc của Bach phức tạp hơn, sự phân chia giữa các đoạn của nghệ sĩ độc tấu và tutti (toàn bộ dàn nhạc chơi) cũng ít rõ ràng hơn. Trong bản concerto này của Bach, phần ritonello được chơi xen kẽ với phần của violin độc tấu và mọi ô nhịp hầu như đều bắt nguồn từ chất liệu của ritonello. Nghệ sĩ độc tấu có thể phát triển từ những mảnh ý tưởng này trong khi dàn nhạc đệm lại làm việc với các ý tưởng khác. Kỹ thuật sáng tác này tạo ra sự thống nhất sâu sắc trong mỗi chương nhạc và là một mô hình tốt cho nhiều nhà soạn nhạc ngày nay.

Chương II là một khúc trầm tư sâu lắng được viết ở giọng Đô trưởng. Nhạc cụ độc tấu chơi những giai điệu mềm mại trữ tình trên nền bè trầm được lặp đi lặp lại. Chương nhạc sâu sắc, gợi lên nhiều cảm xúc khá căng thẳng với nhiều khoảng lặng kéo dài. Violin độc tấu chỉ nhận được sự hỗ trợ mong manh từ phía bè violin và viola.

Chương III được viết ở nhịp 9/8 với những chùm ba cuộn lên là một gigue, điệu khiêu vũ mà Bach thường sử dụng để kết thúc các tổ khúc dành cho nhạc cụ của mình. Trong chương nhạc này, Bach đã sử dụng kỹ thuật bariolage (những nốt nhạc cùng cao độ trên các dây khác nhau) thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về violin của nhà soạn nhạc. Và như một phần không thể thiếu trong các tác phẩm âm nhạc của ông, kỹ thuật fugue cũng được Bach sử dụng khiến màu sắc trở nên đa dạng và hấp dẫn hơn.

Bach đã cung cấp cho các nghệ sĩ violin một loạt các kiệt tác như 8 bản sonata cho violin và harpsichord, 3 sonata và 3 partita cho violin độc tấu. 4 bản concerto cho violin, trong đó có bản concerto violin số 1 cũng là một tác phẩm như vậy. Ngày nay, nó đã trở thành một tác phẩm quen thuộc trong danh mục biểu diễn của các nghệ sĩ violin hàng đầu. Concerto violin này sau đó đã được Bach chuyển soạn thành bản harpsichord concerto số 7 giọng Son thứ, BWV. 1058.

Theo COBEO / NHACCODIEN.VN

Tags: Nhạc cổ điển, Johann Sebastian Bach, Âm nhạc