Thiền sư Khuông Việt – vị quốc sư đầu tiên của Việt Nam

Quốc sư Khuông Việt (933 – 1011) không chỉ là một nhà tu hành mà còn là một nhà chính trị, một nhà ngoại giao tài ba của nước Việt. Danh tiếng cũng như huyền thoại về ông – tấm gương sáng về tinh thần đạo pháp dấn thân cùng dân tộc vẫn được lưu truyền từ ngàn đời nay trong lịch sử Phật giáo Việt Nam.

Thiền sư Khuông Việt – vị quốc sư đầu tiên của Việt Nam

Theo sử sách thì trước thiền sư Khuông Việt chưa có ai được phong Tăng thống tại Việt Nam (lãnh đạo toàn bộ tăng chúng Phật giáo).

Thiền sư Khuông Việt có tên tục là Ngô Chân Lưu – là cháu đích tôn của vua Ngô Quyền (thiền sư là con trai cả của Thiên Sách Vương Ngô Xương Ngập, và là anh của sứ quân Ngô Xương Xí). Có thuyết nói thiền sư sinh năm 930 tại làng Cát Lợi, phủ Thường Lạc, nay là xã Phục Linh, huyện Sóc Sơn, Hà Nội. Đó là thời kỳ đất nước loạn lạc, chính thể chưa yên sau khi vua Ngô Quyền đánh tan quân Nam Hán (938) giành độc lập. Sau khi vua Ngô Quyền mất, lẽ ra cha của thiền sư là Ngô Xương Ngập nối ngôi nhưng bị Dương Tam Kha cướp ngôi. Gia đình thiền sư phải chạy loạn vào xứ Thanh…

Thiền sư Khuông Việt là một đại trí thức mở nước. Tư tưởng và học vấn uyên thâm của đại sư được hình thành và phát triển trên cơ sở của việc học tập Nho giáo sau đó là Phật giáo. Thời kỳ lịch sử cuối thế kỷ X và đầu thế kỷ XI ở nước ta, việc học chưa có điều kiện phát triển. Hầu hết các trí thức đều xuất thân chủ yếu từ các nhà chùa. Sau khi học Nho, Ngô Chân Lưu xuất gia tại chùa Phật Đà. Năm 20 tuổi, thiền sư cùng trụ trì chùa Phật Đà đến chùa Khai Quốc (trước ngoài đê sông Hồng, nay là chùa Trấn Quốc) cầu pháp, thụ đại giới với Thiền sư Vân Phong. Sau đó, thiền sư được truyền tâm ấn, trở thành vị tổ đời thứ tư dòng thiền Vô Ngôn Thông (dòng thiền vào nước ta năm 820, phát triển rực rỡ nhất vào thời Lý và là tiền thân của phái thiền Trúc Lâm – Yên Tử thời Trần sau này).

Thiền sư Khuông Việt là người xây dựng chùa Non Nước ở núi Vệ Linh (núi Sóc) sau một lần được Tỳ Sa Môn Thiên Vương báo mộng. Năm 969, vua Đinh Tiên Hoàng mời ngài về kinh (Hoa Lư) vấn thiền. Thấy thiền sư quả thực thông tuệ, vua đã phong cho chức Tăng Thống và ban hiệu Khuông Việt (khuông phò nước Việt). Những buổi thiết triều, ngài đều được dự bàn việc nước. Triều đại thay đổi, vua Lê Đại Hành nắm quyền, thiền sư Khuông Việt, thiền sư Pháp Thuận vẫn là những trụ cột trí thức của triều đình.

Vua Lê Đại Hành đã phong chức Quốc sư cho Khuông Việt. Tại kinh đô Hoa Lư, Quốc sư Khuông Việt vừa phụ trách việc tôn giáo vừa là cố vấn của vua. Quốc sư đã đóng góp nhiều kế sách về tổ chức kháng chiến chống quân Tống xâm lược. Giành thắng lợi trên chiến trường, Quốc sư Khuông Việt chủ trương hòa bình với nhà Tống, năm 986, ông và sư Đỗ Pháp Thuận phụng mệnh vua tiếp Lý Giác là sứ của nhà Tống. Sử sách còn ghi lại bài thơ “Vương lang quy” – một tác phẩm văn học ngoại giao xuất sắc đầu tiên của dân tộc do Quốc sư viết tặng Lý Giác lúc lên đường trở về nước.

Khi vua Lê Ngọa Triều băng hà, Quốc sư Khuông Việt cùng thiền sư Vạn Hạnh đã ủng hộ tích cực và tôn phò Lý Công Uẩn lên ngôi vua. Khi Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long, thế vận nước ngày một hưng thịnh, Quốc sư Khuông Việt đã dời bỏ triều đình về chùa mở trường đào tạo tăng tài, tức là đào tạo trí thức cho đất nước. Người học trò nổi tiếng của Quốc sư là Thiền sư Đa Bảo – người có vai trò rất lớn đối với triều đình vua Lý Thái Tổ. Ngày 15/2 năm Thuận Thiên thứ 2 (1011), khi sắp cáo tịch, sư dạy Đa Bảo kệ rằng: “Trong cây vốn có lửa; Có lửa, lửa mới bừng; Nếu bảo cây không lửa; Cọ xát do đâu bùng”…

Quốc sư Khuông Việt qua đời ngày 22/3/1011 (âm lịch), thọ 82 tuổi, để lại các tác phẩm “Thiền uyển tập anh ngữ lục”, “Truyền đăng lục”, “Vương lang quy”.

Trải ba triều Đinh, Lê, Lý, với tầm kiến văn sâu sắc, uyên thâm đạo pháp, bằng uy tín và vị thế to lớn, Quốc sư Khuông Việt đã làm cho nước Đại Việt ngày một ổn định và hưng vượng. Tri ân thiền sư, ngày nay nhiều địa phương đã lấy pháp danh của thiền sư đặt tên đường, tên trường, tên tạp chí, thậm chí không chỉ trong nước ta mà ở Pháp (Paris) và Na Uy cũng có chùa mang danh của thiền sư.

Theo TẠP CHÍ QUÊ HƯƠNG

Tags: , , , ,